Als u ondernemer bent en er zzp’ers voor u werken, kan het voorkomen dat u van één of meerdere van deze werkkrachten af wilt. Dat kan zo zijn omdat u minder werk heeft, maar ook bijvoorbeeld omdat de zzp’er niet voldoet aan de eisen die uw bedrijf aan hem stelt (hij disfunctioneert of misdraagt zich bijvoorbeeld).
In dit artikel bekijken we hoe een zzp’er ontslaan precies in zijn werk gaat. We bekijken welke verschillende regels van toepassing kunnen zijn en welke problemen er kunnen ontstaan.
Zzp’er ontslaan
Een zzp’er, een zelfstandige zonder personeel, kan in beginsel niet ontslagen worden. Ontslag is immers een arbeidsrechtelijk principe, terwijl het arbeidsrecht over het algemeen niet van toepassing is op zzp’ers.
Welke regels wel van toepassing zijn op de zzp’er, is afhankelijk van het geval. De (civiele) wet kent de term zzp’er namelijk niet. In verreweg de meeste gevallen werken zzp’ers onder een overeenkomst van opdracht, of onder een aannemingsovereenkomst, maar ook overige vormen zijn mogelijk, zoals een samenwerkingsovereenkomst.
Afhankelijk van onder welk soort overeenkomst de zzp’er werkt, is ook de manier waarop hij kan worden ontslagen. We bekijken hierna kort de vier hierboven genoemde mogelijkheden en wanneer ze van toepassing zijn. Achtereenvolgens zullen aan de orde komen:
- De zzp’er met een overeenkomst van opdracht;
- De zzp’er met een aannemingsovereenkomst;
- De zzp’er die onder een andere overeenkomst als zelfstandige werkt;
- De zzp’er die eigenlijk een werknemer is.
Bij het bekijken van deze verschillende situaties, bekijken we enkel de manieren om de zzp’er te ‘ontslaan’ die zelf niet meewerkt aan de beëindiging van de werkzaamheden. Immers: indien de zzp’er wel meewerkt, kunnen de werkzaamheden simpelweg in samenspraak worden beëindigd.
1. De zzp’er met een overeenkomst van opdracht
De regels rondom de overeenkomst van opdracht zijn van toepassing indien er sprake is van een echte zelfstandige (geen werknemer) die zich verplicht om werkzaamheden te verrichten tot het tot stand brengen van een werk dat niet van ‘stoffelijke aard’ is. Kort door de bocht: de zzp’er maakt iets dat niet kan worden vastgepakt.
Zzp’ers die onder de overeenkomst van opdracht vallen zijn bijvoorbeeld:
- Webdesigners;
- Juridisch dienstverleners;
- Taxichauffeurs;
- Journalisten.
Een zzp’er ontslaan die een overeenkomst van opdracht heeft, gebeurt in beginsel door te kijken in de overeenkomst van opdracht naar wat er is opgenomen over beëindiging van de overeenkomst. Die regels moeten worden gevolgd, aangezien het recht voornamelijk regelend recht betreft: de afspraken in de overeenkomst zijn belangrijker en gaan voor.
Biedt de overeenkomst geen regelingen voor de beëindiging van de overeenkomst? Dan vult de wet de mogelijkheden van ontslag van de zzp’er aan:
- Indien er sprake is van wanprestatie kan de zzp’er ‘ontslag’ krijgen door ontbinding van de overeenkomst. Is de zzp’er niet reeds in verzuim, dan zal vaak een ingebrekestelling moeten worden verzonden voordat ontbinding mogelijk is.
- Indien er niets in de overeenkomst is opgenomen, kunt u als opdrachtgever van de zzp’er te allen tijde de overeenkomst opzeggen. Het is verstandig om hier voorzichtig mee te zijn: de zzp’er zou namelijk in bepaalde gevallen nog aanspraak kunnen maken op (gedeeltelijke) betaling van zijn vergoeding en een eventuele schadevergoeding.
- Natuurlijk zijn er altijd nog de overige wijzen van beëindiging. Denk daarbij aan de vernietiging van de overeenkomst of het inroepen van nietigheid.
2. De zzp’er met een aannemingsovereenkomst
De zzp’er valt onder een aannemingsovereenkomst indien hij een echte zelfstandige is (geen werknemer) en is ingeschakeld om een ‘werk van stoffelijke aard’ tot stand te brengen. Wederom kan (te) kort door de bocht worden gezegd: Maakt de zzp’er iets dat hij kan vastpakken, dan zijn de regels van de aannemingsovereenkomst van toepassing.
Een aantal voorbeelden van zzp’ers die onder de aannemingsovereenkomst vallen:
- Bouwvakkers;
- Schilders;
- Stratenmakers;
- Autoreparateurs.
Ook in het geval van de aannemingsovereenkomst bestaat veel contractsvrijheid. In eerste instantie zal dan ook moeten worden gekeken naar de overeenkomst met betrekking tot de mogelijkheden van opzegging.
Staat er niets opgenomen in de aannemingsovereenkomst die met de zzp’er is gesloten, dan gelden de wettelijke bepalingen. Deze zijn (behoudens speciale gevallen) vrijwel gelijk aan de mogelijkheden voor het ontslag van de zzp’er die een overeenkomst van opdracht heeft:
- In het geval van wanprestatie, zal meestal ontbinding mogelijk zijn. Ook hier kan het zo zijn, dat er eerst een ingebrekestelling zal moeten worden verzonden. Of dat moet, is afhankelijk van de omstandigheden van het geval.
- Tussentijdse opzegging is volgens de wet te allen tijde mogelijk. Een zzp’er ontslaan op deze manier kan echter wel leiden tot een verplichting om schadevergoeding te betalen en een verplichting om alsnog de vergoeding die is afgesproken (gedeeltelijk) te betalen.
- Ook hier zijn weer de diverse overige vormen van beëindiging zoals vernietiging en nietigheid mogelijk. Daar is echter niet snel sprake van.
3. De zzp’er die onder een andere overeenkomst als zelfstandige werkt
De zzp’er die zelfstandig is, kan ook onder een andere overeenkomst dan de overeenkomst van opdracht of de aannemingsovereenkomst werken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een franchiseovereenkomst, een distributieovereenkomst of een samenwerkingsovereenkomst.
Aangezien het opstellen van die overeenkomsten altijd maatwerk is, is ook het ontslaan van de zzp’er die volgens een dergelijke overeenkomst werkt maatwerk. In beginsel geldt wel weer: de zzp’er ontslaan kan op de manieren die in de overeenkomst worden genoemd.
Is er in de overeenkomst niets genoemd? Dan kan worden gedacht aan:
- Ontbinding, indien er sprake is van wanprestatie;
- Opzegging, maar volgens de redelijkheid en billijkheid meestal enkel met een redelijke opzegtermijn en soms zelfs met een schadevergoeding.
- De eerder genoemde overige mogelijkheden zijn ook hier soms mogelijk: vernietiging en/of een beroep op nietigheid.
4. De zzp’er die eigenlijk werknemer is
Een zzp’er ontslaan is relatief gemakkelijk wanneer er sprake is van situaties die onder 1, 2 of 3 vallen (al kunnen specifieke gevallen ook feitelijk en juridisch ingewikkeld worden). Echter, het kan ook voorkomen dat een zzp’er eigenlijk geen zzp’er is, maar onder het arbeidsrecht valt, ondanks dat hij werkt onder bijvoorbeeld een overeenkomst van opdracht of een aannemingsovereenkomst. Deze zzp’er ontslaan is dan een stuk lastiger geworden. Wanneer deze situatie zich voordoet kan bijvoorbeeld worden gezien in het artikel over de arbeidsovereenkomst.
Vaak zal dan namelijk geconcludeerd moeten worden dat de zzp’er juridisch gezien gewoon als een werknemer moet worden behandeld. Dat heeft als (onprettig) gevolg dat hij zich ook kan beroepen op het gewone arbeidsrecht. Daardoor heeft hij bescherming bij ontslag, krijgt hij zijn loon doorbetaald bij ziekte, et cetera.
Dat deze situatie funest kan zijn voor een werkgever is logisch. Daarom is het verstandig om alle contracten met zzp’ers goed op te stellen, zodat het risico van het ontstaan van een arbeidsovereenkomst zoveel mogelijk wordt voorkomen.
Een zzp’er ontslaan die eigenlijk een werknemer is, moet dus ook volgens het gewone arbeidsrecht. Derhalve moeten dan ook de gewone arbeidsrechtelijke procedures worden gevolgd. De mogelijkheden (afhankelijk van de precieze situatie en ervan uitgaande dat de zzp’er/werknemer niet meewerkt aan zijn ontslag):
- Afloop van de arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd;
- Ontslag via het UWV;
- Ontslag via de kantonrechter;
- Ontslag op staande voet.
Zzp’er ontslaan – Conclusie
Een zzp’er ontslaan is over het algemeen simpelweg mogelijk met behulp van de overeenkomst die u met hem heeft gesloten. Afhankelijk van de exacte overeenkomst die is gesloten met de zzp’er geeft de wet ook nog mogelijkheden om van hem af te komen.
Het is verstandig om u reeds bij het sluiten van de overeenkomst te bedenken dat u hem ooit wilt beëindigen. De zzp’er ‘ontslaan’ is namelijk aanzienlijk gemakkelijker wanneer u hiervoor goede afspraken heeft gemaakt in de overeenkomst zelf. Ook het voorkomen van de kans dat de overeenkomst kan worden aangemerkt als arbeidsovereenkomst is noodzakelijk. Bij twijfel is het verstandig om een jurist hiervoor te raadplegen.
Is het kwaad reeds geschied en bent u al in een conflict terecht gekomen (of dreigt er een conflict)? Ook dan is het te adviseren om een jurist in te schakelen. Een goede jurist helpt u een oplossing te zoeken, om zo de zzp’er alsnog te kunnen ontslaan met zo weinig mogelijk kosten en indien mogelijk, zonder een gang naar de rechter.
