Na een misdrijf wil de dader het daaruit verkregen geld natuurlijk graag uitgeven. Daarvoor zal hij het geld moeten witwassen. In dit artikel wordt behandeld wat witwassen precies is en welk doel het dient, welke straf iemand voor witwassen kan krijgen en hoe het zit met onder andere ‘poging tot witwassen’.
Waarom witwassen?
Na een misdrijf zoals diefstal of ontvoering (waarbij losgeld wordt betaald) zit een dader (wanneer hij niet wordt gepakt) vaak met grote hoeveelheden contanten. Deze contanten zal hij graag willen uitgeven. Een keer uit eten gaan of het kopen van boodschappen kan prima met ‘cash’ worden afgerekend, maar een crimineel met veel geld zal ook graag een nieuwe auto kopen of een huis.
Het probleem daarbij is dat contante transacties daar erg opvallen en dat in veel beroepen een wettelijke meldplicht is. Ook het storten van dergelijke grote bedragen op een bankrekening lost het probleem niet op: de bank heeft in dit soort gevallen ook een meldplicht.
De contante bedragen worden ‘vuil geld’ genoemd, niet ‘zwart geld’, dat is immers geld waarover geen belasting is betaald, al lopen deze categorieën soms in elkaar over. Het is de bedoeling om dit ‘vuil geld’ ongemerkt op een schijnbaar legitieme manier op een bankrekening te krijgen om het zo te kunnen uitgeven. Dat kan op verschillende manieren gebeuren: dit is het witwassen van geld.
Hoe werkt witwassen?
Voor het witwassen van geld zijn er veel verschillende methodes. Dit artikel zal niet op alle mogelijkheden ingaan, maar zal wel een voorbeeld geven.
Een simpel voorbeeld van witwassen kan worden gevonden bij het witwassen via horeca-gelegenheden, aangezien daar veel contant geld in om gaat. Wanneer een horeca-ondernemer normaal gesproken voor 5000 euro inkoopt en voor 15.000 euro verkoopt, heeft hij 10.000 euro winst. Wanneer hij echter in zijn boekhouding opneemt dat hij voor 20.000 euro heeft verkocht, kan hij 10.000 euro winst in contanten én 5000 euro in contanten aan ‘vuil geld’ op zijn bankrekening storten. Op dat moment is het witwassen voltooid: het geld lijkt van een legale activiteit afkomstig.
Het bovenstaande is een simpel voorbeeld. Witwassen kan echter op veel andere manieren plaatsvinden, waarbij geldstromen via het buitenland lopen om ze zo minder traceerbaar te maken voor de lange arm der wet of waarbij een hele serie bv’s wordt opgericht om aan elkaar leningen te verstrekken en om bedrijfspanden met fictieve winsten aan elkaar te verkopen. De witwasser kan het zo ingewikkeld maken als hij zelf nodig acht.
De juridische definitie van witwassen
Juridisch gezien is witwassen (uiteraard) niet toegestaan en zowel nationaal als internationaal steken politie- en justitiediensten veel tijd in opsporing. Wanneer witwassen immers zeer lastig of onmogelijk wordt gemaakt is het ook zeer lastig of onmogelijk om het geld uit misdrijven uit te geven. Daardoor wordt het plegen van die misdrijven ontmoedigd.
De juridische definitie van witwassen is het verbergen of verhullen van de werkelijke aard, herkomst, vindplaats, vervreemding of verplaatsing van een voorwerp of het verbergen of verhullen wie de rechthebbende is of het voorwerp voorhanden heeft, terwijl er wetenschap is van het feit dat het voorwerp afkomstig is uit een misdrijf.
Ook het verwerven, voorhanden hebben, overdragen of omzetten van een dergelijk voorwerp terwijl er wetenschap is van het feit dat het voorwerp afkomstig is uit een misdrijf is verboden. Deze definitie lijkt op de definitie van heling, waardoor er ook vaak tegelijk sprake zal zijn van strafbaarheid voor heling.
De bovenstaande definities zijn voor het witwassen met opzet, maar ook iemand die niet wist dat het voorwerp afkomstig was uit een misdrijf kan strafbaar zijn voor witwassen. Wanneer iemand namelijk redelijkerwijs had moeten vermoeden dat het voorwerp afkomstig was van een misdrijf is er reeds strafbaarheid voor ‘schuldwitwassen’.
Zowel vermogensrechten als zaken vallen onder ‘voorwerp’. Hoewel witwassen meestal op geld betrekking zal hebben, kan dit dus eventueel ook op goederen betrekking hebben.
De hoogte van de straf voor witwassen
Welke straf er op witwassen staat zal afhankelijk zijn van de omstandigheden van het geval en van de omvang van het misdrijf. Over een individueel geval is in dit artikel dus weinig te zeggen.
Wat wel bekend is, zijn de maximumstraffen. Op opzettelijk witwassen staat maximaal 4 jaar gevangenisstraf of een geldboete van de vijfde categorie (78.000 euro). Op schuldwitwassen staat een maximumstraf van 1 jaar gevangenisstraf of een geldboete van de vijfde categorie.
Daarnaast kan het iemand worden verboden om bepaalde beroepen uit te oefenen, waaronder het beroep waarin hij zich schuldig heeft gemaakt aan witwassen.
Poging tot witwassen
Poging tot witwassen is theoretisch gezien mogelijk, maar zal in de praktijk niet vaak voorkomen. Voordat er sprake is van poging tot witwassen moet er een begin zijn gemaakt met de uitvoering van het misdrijf. Het begin van de uitvoering is echter slecht te onderscheiden van het voltooide delict, aangezien het delict reeds voltooid is wanneer er bepaalde zaken (zie verder naar boven) worden verhuld of verborgen. Zodra er een begin van uitvoering is, is het delict ook al snel voltooid.
Wanneer iemand toch poging tot witwassen ten laste wordt gelegd, zal de maximumstraf 1/3 lager zijn dan de straf voor het voltooide delict.
Recidive: meerdere malen witwassen
Wanneer iemand zich meerdere malen schuldig maakt aan witwassen staat daar volgens de wet een hogere maximumstraf op. Waar deze straf normaal gesproken 4 jaar is, is de maximumstraf voor het zogenaamde ‘gewoontewitwassen’ hoger: 6 jaar. Er is sprake van strafbaarheid voor gewoontewitwassen wanneer iemand van witwassen een gewoonte maakt. Overigens zal de rechter dat bij een veroordeling ook meenemen in de strafmaat en zal de straf ook daadwerkelijk hoger zijn.
Wanneer iemand reeds eerder is veroordeeld voor witwassen, zal dat ook invloed hebben op de (maximum)straf. De rechter zal meewegen dat de eerdere straf kennelijk niet heeft geholpen ter preventie en zal waarschijnlijk een hogere straf opleggen. Daarnaast zal een eventuele voorwaardelijke straf worden omgezet naar een onvoorwaardelijke straf. Volgt de nieuwe veroordeling binnen 5 jaar na de oude veroordeling, dan is de maximumstraf met 1/3 verhoogd.
Witwassen – Conclusie
Voordat grote hoeveelheden ‘vuil geld’ (afkomstig van misdrijven) kunnen worden uitgegeven zonder dat dit vragen oproept, zal de dader dit geld eerst moeten witwassen. Dit kan op veel verschillende manieren plaatsvinden, bijvoorbeeld door het kunstmatig opkrikken van de omzet van een horecaonderneming. De maximumstraf die op witwassen staat is 4 jaar, maar dit kan oplopen tot 6 jaar wanneer er sprake is van gewoontewitwassen.
Wanneer u wordt verdacht van witwassen is het verstandig om zo snel mogelijk juridische hulp in te roepen.