Veel mensen zijn lid van een vereniging: de voetbalclub, de scouting, de buurtvereniging fanfare of een politieke partij, ze hebben allemaal de rechtsvorm van een vereniging. Dit artikel gaat over de vragen: wat is een vereniging wettelijk gezien precies? Hoe wordt een vereniging opgericht? Wanneer komt er een einde aan de vereniging?
Vereniging
De vereniging is een rechtsvorm die wordt gebruikt om, zoals de naam al zegt, meerdere personen in een bepaald verband te verenigen. Volgens de wet is de vereniging een rechtspersoon met leden die gericht is op een bepaald doel (bijvoorbeeld ‘muziek maken’ of ‘het beschermen van de plaatselijke natuur’). De als coöperatie opgerichte vereniging (‘de coöperatie’) wordt volgens de wet niet als vereniging gezien.
De vereniging schermt de privévermogens van haar bestuurders af. Schuldeisers van de vereniging kunnen hun schuld niet verhalen op bestuurders. Dit kan enkel in een aantal specifieke gevallen, voornamelijk gevallen waarin bestuurders hebben nagelaten bepaalde zaken te regelen en waarin ze zich schuldig hebben gemaakt aan wanbeleid.
De vereniging kenmerkt zich tevens door het feit dat zij geen winst mag verdelen onder haar leden. Dit is vergelijkbaar met de stichting, die weliswaar geen leden heeft, maar ook geen winst mag uitkeren aan oprichters of bestuursleden.
Vereniging oprichten
Het oprichten van een vereniging moet bij de notaris gebeuren. Er moet een notariële akte worden opgemaakt, waarin bepaalde zaken verplicht moeten worden opgenomen. Dit is onder andere de naam, het doel, de wijze van bijeenroepen van de algemene vergadering, de wijze van benoeming en ontslag van de bestuurders en de bestemming van het vermogen van de vereniging wanneer deze zou worden ontbonden.
Behalve de eis van de notariële akte, is het ook verplicht om de vereniging in te schrijven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel. Wordt de vereniging niet ingeschreven of worden de statuten niet ingediend bij de Kamer van Koophandel, dan is elke bestuurder (naast de vereniging zelf) hoofdelijk aansprakelijk voor de rechtshandelingen die hij voor de vereniging verricht. De schuldeisers van de vereniging kunnen dan dus het privévermogen van de bestuurder gebruiken om hun vorderingen voldaan te krijgen.
De informele vereniging
Naast de ‘normale’ (formele) vereniging, bestaat ook de informele vereniging, ook wel de ‘vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid’ genoemd. De informele vereniging is niet opgericht door middel van een notariële akte en hoeft ook niet te worden ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel.
Hoewel dit een gemakkelijke manier is om een vereniging op te richten, heeft de informele vereniging een groot nadeel: bestuurders zijn hoofdelijk aansprakelijk. Dit probleem kunnen ze enigszins inperken door geen risicovolle zaken te ondernemen met de vereniging, maar ook door inschrijving van de vereniging bij de Kamer van Koophandel. Hierdoor zijn de bestuurders slechts aansprakelijk in het geval de wederpartij van een verbintenis aannemelijk kan maken dat de vereniging waarschijnlijk niet aan de verbintenis zal voldoen.
Lidmaatschap van een vereniging
Zoals al eerder is beschreven, verschilt de vereniging van de stichting door het hebben van leden. Om lid te worden zijn er bij de meeste verenigingen procedures opgenomen in de statuten. Zijn er geen procedures opgenomen, dan beslist het bestuur over toelating van nieuwe leden bij de vereniging.
De leden hebben een grote invloed in de vereniging. Zo benoemen zij (als algemene ledenvergadering) het bestuur (voor minimaal de helft), kunnen zij de statuten wijzigen, moeten ze de jaarbalans goedkeuren en kunnen zij besluiten om de vereniging te ontbinden.
Het lidmaatschap van de vereniging komt meestal ten einde bij opzegging ervan door het lid. Het kan echter ook ten einde komen door de dood van het lid, door opzegging door de vereniging en door ontzetting.
Opzegging en ontzetting lidmaatschap door vereniging
Waar normaal wordt opgezegd door het lid, kan ook de vereniging opzeggen. Zowel bij opzegging van het lidmaatschap door het lid, als bij de opzegging door de vereniging is er in beginsel een opzegtermijn. Deze opzegtermijn is er niet bij ontzetting van het lidmaatschap. Ontzetting is dus een zwaardere maatregel dan opzegging van het lidmaatschap.
Opzegging is mogelijk wanneer het lid niet meer voldoet aan de vereisten van het lidmaatschap die in de statuten zijn vastgelegd. Daarnaast is opzegging mogelijk wanneer er redelijkerwijs niet gevergd kan worden van de vereniging om het lidmaatschap te laten voortduren en in de gevallen die in de statuten bepaald zijn. Opzegging van het lidmaatschap wordt normaliter gedaan door het bestuur van de vereniging.
Ontzetting van het lidmaatschap is een zwaardere maatregel. Dit kan worden uitgesproken wanneer het lid in strijd met de statuten, reglementen of besluiten van de vereniging handelt. Daarnaast kan ontzetting worden uitgesproken wanneer het lid de vereniging op onredelijke wijze benadeelt. Ontzetting wordt normaliter uitgesproken door het bestuur van de vereniging. Het lid kan echter wel in beroep gaan bij de algemene ledenvergadering.
Ontbinding van de vereniging
Zoals eerder al is aangegeven kan de algemene ledenvergadering de vereniging ontbinden. Dit besluit moet in beginsel vooraf op de agenda worden gezet om geldig genomen te kunnen worden. Daarna is een gekwalificeerde meerderheid van twee derden van de uitgebrachte stemmen nodig om de vereniging daadwerkelijk te ontbinden.
Daarnaast kan een einde komen aan een vereniging op de manier waarop andere rechtspersonen ook ten einde kunnen komen: door ontbinding of door een verbod. Dit is mogelijk wanneer de vereniging een doel of strekking heeft die onverenigbaar is met de goede zeden of de openbare orde. Hierover kan meer worden gelezen in het artikel over het verbieden van een politieke partij (die ook een vereniging is en waarbij dus de algemene regels voor verenigingen gelden).
Afwijkingen in de statuten van de vereniging
Ten slotte verdient het aandacht dat de bovenstaande regels slechts de wettelijke hoofdlijnen zijn. Een vereniging heeft zelf veel vrijheid voor wat zij in haar statuten opneemt. Met deze statuten kan de vereniging van veel zaken afwijken. Dit betreft voornamelijk de bevoegdheidsverdeling tussen het bestuur en de leden(vergadering) van de vereniging.
Omdat er van veel wettelijke bepalingen over de vereniging kan worden afgeweken, is het verstandig om de statuten van de vereniging te raadplegen wanneer er juridische problemen zijn. In de statuten zijn eventuele afwijkingen opgenomen.
Vereniging – Conclusie
De vereniging komt voor in een formele en informele vorm. De formele vorm is het meest gangbaar, mede omdat de informele vereniging bestuurdersaansprakelijkheid kent. De belangrijkste kenmerken van een vereniging zijn het hebben van leden en het verbod van het doen van winstuitkeringen aan die leden.
Daarnaast is er veel geregeld in de wet over het lidmaatschap van een vereniging en het einde daarvan, de bevoegdheidsverdeling tussen ledenvergadering en bestuur en het oprichten en ontbinden van de vereniging. Bij juridische problemen is het echter verstandig om de statuten van de vereniging erbij te nemen, want daarin kan op veel punten van de wet worden afgeweken. Is er zelfs na het bekijken van de statuten geen oplossing? Dan kan het verstandig zijn om een jurist te raadplegen over het vraagstuk. Hij heeft verstand van de wettelijke bepalingen omtrent verenigingen en juridische problemen herkennen en oplossen.
