Een overeenkomst wordt gesloten tussen twee partijen. Wanneer een van de twee partijen zijn of haar deel van de overeenkomst niet nakomt of niet correct nakomt (wanbetaling, verkeerde product, te laat, slechte kwaliteit etcetera), is dat erg vervelend voor de ander. Die zal graag van de overeenkomst af willen, aangezien hij dan met een andere koper of verkoper een overeenkomst kan sluiten. In dat geval is het vaak mogelijk om de overeenkomst te ontbinden met teruggave van het geld of de goederen. Maar wat nu wanneer er ook schade is geleden? Is er een recht op schadevergoeding, en wanneer?
Hierna zal aandacht worden geschonken aan de schadevergoeding bij het verbreken of niet nakomen van een overeenkomst. Dit zijn algemene regels, voor overeenkomsten tussen burgers en bedrijven (consumentenkoop) is er aanvullende regelgeving.
Schadevergoeding bij het niet nakomen van een overeenkomst?
Om de bovenstaande vraag maar direct te beantwoorden: ja, er is in beginsel recht op schadevergoeding bij iedere tekortkoming in de nakoming van de overeenkomst waarbij schade wordt geleden. De schadevergoeding vindt wel slechts plaats voor zover er een causaal verband is tussen de schade en de tekortkoming, de schade moet dus voortvloeien uit de tekortkoming.
Deze schadevergoeding omvat zowel geleden verlies als misgelopen winst. Ook kosten die zijn gemaakt om de schade te beperken komen in aanmerking voor schadevergoeding, net als onderzoekskosten en eventueel juridische kosten. Nadeel dat in principe niet in geld kan worden uitgedrukt (immateriële schade) kan ook onder de schadevergoeding vallen, maar een dergelijke schadevergoeding zal in geval van het niet nakomen van een overeenkomst niet vaak voorkomen.
Overmacht
Stel nu dat twee partijen een overeenkomst hebben, maar dat een van beiden niet levert omdat zijn opslag is afgebrand of omdat er een overstroming is geweest. In dat geval is het niet erg eerlijk om toch schadevergoeding te moeten betalen voor een tekortkoming in de nakoming van een verbintenis. Dat hoeft dan ook niet.
De tekortkoming in de nakoming van de verbintenis die schadevergoeding kan opleveren moet namelijk wel toerekenbaar zijn. De wet geeft daarbij aan dat om schadevergoeding te krijgen, de tekortkoming te wijten moet zijn aan de schuld van de wederpartij. Als er sprake is van overmacht is er geen toerekenbaarheid van de tekortkoming en dus geen verplichting tot schadevergoeding.
Wanneer volgens de wet of de ‘in het verkeer’ (in de samenleving) geldende opvattingen de schade voor rekening van de partij komt die niet nakomt, is er ook geen sprake van overmacht. Daarnaast kan overmacht worden uitgesloten door dat uitdrukkelijk in de overeenkomst te zetten door bijvoorbeeld de zin: “Piet kan geen beroep doen op overmacht” of “Piet geeft de garantie dat de goederen ten alle tijde geleverd worden”.
Meer informatie hierover is te vinden in het artikel over overmacht.
Wat valt er allemaal onder de schadevergoeding?
Vaak is het onduidelijk wat er zoal wél als schadevergoeding kan worden gevorderd en welke schade niet voor vergoeding in aanmerking komt. Er kan in zijn algemeen worden gezegd dat zowel een wettelijke verplichting tot het betalen van schadevergoeding als een contractuele verplichting tot het betalen ervan moeten worden nagekomen.
Wettelijk gezien gaat dit op voor vermogensschade, zoals geleden verliezen, misgelopen winsten en incassokosten. In sommige gevallen is ook vergoeding van niet vermogensschade mogelijk, maar die mogelijkheden zijn aanzienlijk beperkter.
Meer informatie kan worden gevonden in het artikel over schadevergoeding.
Verzuim nodig voor schadevergoeding?
In het geval er geen overmacht van toepassing is, maar er wel een tekortkoming in de nakoming van de verbintenis is, is er niet direct recht op schadevergoeding. Let op: de regels van verzuim dat nodig is voor ontbinding van een overeenkomst lijken op de regels voor verzuim voor schadevergoeding, maar zijn niet hetzelfde!
Om te weten of verzuim nodig is om schadevergoeding te krijgen, moet allereerst worden gekeken of nakoming nog mogelijk is of niet. Wanneer nakoming blijvend onmogelijk is, is geen verzuim nodig en kan direct schadevergoeding worden gevorderd. Is nakoming wel nog mogelijk, direct of na enige tijd, dan moet de wederpartij eerst in verzuim zijn voordat schadevergoeding kan worden verkregen.
Schadevergoeding via verzuim en ingebrekestelling
Wanneer een voorwaarde is dat voor schadevergoeding verzuim van de wederpartij nodig is, moet dat meestal gebeuren door een ingebrekestelling van de wederpartij.
Het verzuim treedt automatisch in wanneer er een afgesproken ‘harde deadline’ is gemist. Ook treedt het verzuim in wanneer de tegenpartij mededeelt dat hij niet meer van plan is om de overeenkomst na te komen of dat er naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid geen ingebrekestelling nodig is. Deze laatste mogelijkheid blijkt uit de jurisprudentie. Dit kan het geval zijn wanneer er al vaak is geklaagd over het product of wanneer opzettelijk niet is nagekomen. Als het verzuim automatisch is ingetreden is schadevergoeding zonder ingebrekestelling mogelijk.
Is het bovenstaande niet het geval, dan is ingebrekestelling wel nodig. In het geval dat er tijdelijk niet kan worden nagekomen is het voldoende om schriftelijk aan de wederpartij te kennen te geven dat hij aansprakelijk wordt gesteld. Met een volgende brief kan dan schadevergoeding worden gevorderd.
In het geval dat er wel nog steeds een mogelijkheid voor de wederpartij is om na te komen, is een schriftelijke ingebrekestelling ook verplicht. In dit geval moet een redelijke termijn worden gegeven waarbinnen nagekomen moet worden. Wordt dat niet gedaan, dan is schadevergoeding mogelijk.
Wat doe ik als ik schadevergoeding wil?
Hierna volgt voor de duidelijkheid een stappenplan over schadevergoeding. Dit is slechts een algemene uitleg, voor specifieke gevallen kunnen andere regels gelden.
1. Is er een tekortkoming? (bijvoorbeeld niet betaald/niet (correct) geleverd)
NEE? => Schadevergoeding niet mogelijk.
JA? => Ga door naar 2.
2. Is deze tekortkoming toerekenbaar? (géén sprake van overmacht!)
NEE? => Schadevergoeding niet mogelijk.
JA? => Ga door naar 3.
3. Is nakoming door de wederpartij alsnog direct of over enige tijd mogelijk?
NEE? => Schadevergoeding mogelijk.
JA? => Verzuim nodig: ga door naar 4.
4. Zegt de wederpartij dat hij niet meer correct zal nakomen, is een ‘harde deadline’ verstreken of zijn er andere redenen die naar redelijkheid en billijkheid het achterwege laten van ingebrekestelling rechtvaardigen?
NEE? => Ingebrekestelling nodig: ga door naar 4.
JA? => Verzuim treedt zonder ingebrekestelling in, schadevergoeding is mogelijk
4. Kan de wederpartij direct alsnog aan zijn verplichtingen voldoen?
JA? => Ga naar 5a.
NEE? => Ga naar 5b.
5a. Geef de wederpartij schriftelijk een redelijke termijn om alsnog na te komen. Komt hij alsnog na?
NEE? => Schadevergoeding is mogelijk
JA! => Overeenkomst is uiteindelijk netjes voltooid, geen schadevergoeding meer mogelijk.
5b. Meld de wederpartij schriftelijk dat hij aansprakelijk gesteld zal worden voor de schade. Gedaan?
NEE? => Schadevergoeding niet mogelijk
JA? => Schadevergoeding wel mogelijk (via een aparte vordering!)
Wat als de tegenpartij geen schadevergoeding wil betalen?
Als de wederpartij geen schadevergoeding wil betalen kan degene die schade heeft geleden het erbij laten zitten, of kan hij gaan procederen. Het erbij laten zitten kan verstandig zijn in het geval het om (zeer) kleine bedragen gaat. In die gevallen is procederen te duur.
Gaat het om een grotere schadevergoeding, dan is het verstandig om een jurist in te schakelen. De jurist kan proberen om alsnog in overleg schadevergoeding los te krijgen van de wederpartij en als dat niet lukt, eventueel schadevergoeding proberen af te dwingen via de rechter.
Schadevergoeding bij niet nakoming – Conclusie
Wanneer de wederpartij bij een overeenkomst niet nakomt, is het mogelijk om schadevergoeding te eisen als er geen sprake is van overmacht. Daarvoor moet wel aan de bovenstaande voorwaarden worden voldaan, vaak is een ingebrekestelling nodig. Wanneer het eisen van schadevergoeding problemen oplevert (en dat gebeurt vaak!) is het bij grote bedragen een goed idee om een jurist in te schakelen.
