Bij het overlijden van iemand zijn er een aantal juridische zaken die geregeld moeten worden. Dit artikel zal deze zaken kort op een rij zetten.
Akte van overlijden
Wanneer iemand komt te overlijden, moet er (net als bij geboorte) een akte van overlijden worden opgemaakt door de ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeente waar het overlijden heeft plaatsgevonden.
Wanneer iemand die is overleden wordt gevonden terwijl de plaats of dag van overlijden niet met voldoende nauwkeurigheid kan worden vastgesteld, wordt de akte van overlijden opgemaakt door de ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeente waar het lijk is gevonden.
De persoon die (in Nederland) komt te overlijden in een rijdend voertuig, tijdens een vlucht of op een varend schip, wordt geacht te zijn overleden in de plaats van bestemming. De ambtenaar van de burgerlijke stand uit die plaats maakt ook de akte van overlijden op.
Wanneer er geen lijk is gevonden kan er eventueel een rechtsvermoeden van overlijden worden uitgesproken, waarna de akte van overlijden alsnog wordt opgemaakt door de ambtenaar van de burgerlijke stand van de verlaten woonplaats. Zie meer hierover in het artikel over vermissing.
Aangifte van overlijden
Meestal zal de ambtenaar van de burgerlijke stand niet reeds zelf kennis hebben van het overlijden van iemand. Daarom moet er aangifte van overlijden worden gedaan.
Deze aangifte mag worden gedaan door iedereen die uit eigen kennis wetenschap heeft van het overlijden. Dit kan vóór de begrafenis of crematie van de overledene ook door de uitvaartonderneming worden gedaan. Wordt de aangifte niet gedaan voor die tijd, dan zal dit gebeuren door de burgemeester of namens de burgemeester van de gemeente waar de akte moet worden opgemaakt.
Wanneer de plaats of dag van overlijden niet met voldoende nauwkeurigheid kan worden vastgesteld, moet de aangifte schriftelijk gebeuren en is de hulpofficier van justitie (meestal een politieagent) bevoegd om aangifte van overlijden te doen.
Overlijden en nalatenschap (erfrecht)
Wanneer iemand komt te overlijden, moet zijn vermogen verdeeld worden. Dit vermogen kan zowel positief als negatief (schulden) zijn. Het vermogen zal worden verdeeld volgens een bij leven opgemaakt testament. Is er geen testament, dan zullen de wettelijke bepalingen gelden.
Een notaris zal de nalatenschap verdelen volgens het testament en/of volgens de wet. Wanneer er enkel schulden in de nalatenschap zitten of meer schulden dan bezittingen, kan het verstandig zijn om de nalatenschap niet te aanvaarden. Wanneer het onduidelijk is of de nalatenschap meer schulden heeft dan bezittingen kan de nalatenschap na overlijden door de erfgenamen ‘beneficiair aanvaard’ worden. Er wordt dan aanvaard tenzij er meer schulden dan bezittingen zijn.
Over de nalatenschap zal verder niet worden uitgeweid, aangezien dat verder gaat dan de reikwijdte van het artikel.
Overlijden – Conclusie
Bij het overlijden van iemand zijn er enkele juridische zaken waar rekening mee gehouden moet worden. Dit betreft de aangifte van overlijden en de daarbij behorende akte van overlijden. Daarna zal de afhandeling van de nalatenschap plaatsvinden, die volgens het erfrecht en een eventueel testament zal gebeuren.