Wanneer u een overeenkomst sluit met iemand, denkt u eerst even na welke gevolgen die overeenkomst kan hebben. Misschien is het verkopen van uw piano aan de koper van vandaag niet het beste idee, omdat er morgen iemand kan komen die het dubbele biedt. Wellicht is het geen goed idee om nu al af te spreken dat u volgende maand 1000 kilo ijzer koopt tegen de dan geldende prijs, omdat dan de ijzerprijs flink kan zijn gestegen. Onvoorziene omstandigheden noemen we dat.
De wet kent een regeling voor die onvoorziene omstandigheden, waar u zich soms op kunt beroepen. Wij leggen in dit artikel uit wat onvoorziene omstandigheden precies zijn voor de wet, wat het gevolg is en wanneer u een beroep op de regeling voor onvoorziene omstandigheden kunt doen.
Wat zijn onvoorziene omstandigheden?
Onvoorziene omstandigheden zijn omstandigheden die niet bij het sluiten van de overeenkomst voorzien zijn of hadden kunnen worden. De vraag is: waren de omstandigheden voorzienbaar?
Dat houdt dus ook in, dat hoewel een omstandigheid niet met zekerheid te verwachten viel (bijvoorbeeld: er is een kans van 30% dat de prijs van ijzer omhoog gaat), dat deze niet per se een onvoorziene omstandigheid is. Is een dergelijke kans voorzien, dan is er geen sprake van onvoorziene omstandigheden.
In het voorbeeld van hierboven: de kans dat morgen een koper voor de piano het dubbele biedt, calculeert u al snel automatisch in, wanneer u de piano nu verkoopt. Geen onvoorziene omstandigheden dus. Dat geldt ook voor een kleine schommeling van 5% in de ijzerprijs in het voorbeeld van hierboven. Een stijging van 1000% is meestal weer wél onvoorzien.
Wat is het gevolg van aanwezigheid van onvoorziene omstandigheden?
De wet zegt, dat de onvoorziene omstandigheden ervoor kunnen zorgen dat ontbinding van de overeenkomst mogelijk is, of dat wijziging van de overeenkomst mogelijk is.
Het is echter niet voldoende als er enkel onvoorziene omstandigheden zijn, want sommige onvoorziene omstandigheden vallen in de risicosfeer van de partij die ermee geconfronteerd wordt. De onvoorziene omstandigheden moeten daarom wel van dien aard zijn, dat ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet verwacht kan worden. Is dat niet het geval, dan is ontbinding of wijziging niet mogelijk.
Overeenkomst voorziet in de omstandigheden
Meestal zal een overeenkomst geen melding maken van wat er gebeurt bij bepaalde omstandigheden. De overeenkomsten zouden ellenlang worden indien dat wel zou gebeuren. Staat er echter wel in wat er bijvoorbeeld gebeurt indien de ijzerprijs 1000% stijgt, dan is een beroep op onvoorziene omstandigheden niet meer mogelijk.
Overigens is tevens van belang, dat het middel ‘onvoorziene omstandigheden’ niet in zijn geheel kan worden weggecontracteerd. Het betreft dwingend recht, dus uitsluiting ervan in een overeenkomst is nietig (ongeldig).
Ook de aard van de overeenkomst kan ertoe leiden dat een beroep op onvoorziene omstandigheden niet mogelijk is. Denk bijvoorbeeld aan een vaststellingsovereenkomst die onzekerheid tussen partijen moet weghalen. Als daar een beroep op onvoorziene omstandigheden wordt toegelaten, dan gaat dat tegen de aard van de overeenkomst in.
Ten slotte geldt dat de ‘in het verkeer geldende’ opvattingen (lees: de algemene opvatting) kunnen inhouden dat er geen beroep op onvoorziene omstandigheden mogelijk is.
Kans van slagen beroep op onvoorziene omstandigheden
Een beroep op onvoorziene omstandigheden is altijd lastig. Dat is ook logisch: er wordt immers van een overeenkomst afgeweken en het hoofdbeginsel in het Nederlandse overeenkomstenrecht is, dat overeenkomsten dienen te worden nagekomen.
Het middel van onvoorziene omstandigheden kan echter wél tot goede resultaten leiden, maar dat is heel erg afhankelijk van de omstandigheden van het geval. Het is verstandig om contact op te nemen met een jurist, indien u vragen heeft hierover.
Onvoorziene omstandigheden – Conclusie
Hoewel er niet snel sprake is van onvoorziene omstandigheden, kan een beroep erop wel lonen. Dan moeten de onvoorziene omstandigheden wel zodanig zijn, dat de overeenkomst niet kan blijven als hij is, maar dat hij moet worden aangepast volgens de normen van de redelijkheid en billijkheid. Bij een succesvol beroep erop, kan de overeenkomst geheel of gedeeltelijk worden ontbonden of kan de overeenkomst worden gewijzigd.
Vraagt u zich af of uw situatie ook onder onvoorziene omstandigheden valt of heeft u een conflict waarbij dit een rol speelt, dan is het verstandig om een jurist in te schakelen omdat de kans van slagen in een dergelijk geval vaak niet heel groot is.
