Wanneer werknemers invloed willen uitoefenen op de werkvloer (en op de niveaus daarboven), kan dat onder andere door aandelen te kopen in het bedrijf, door hun stem te laten horen op het werkoverleg en door vakbondslid te worden (en bijvoorbeeld mee te onderhandelen over de totstandkoming van een cao).
Behalve de voorgaande mogelijkheden kan een werknemer lid worden van de ondernemingsraad als die er is. In dit artikel wordt die ondernemingsraad besproken: wanneer moet deze worden ingesteld en hoe kan de ondernemingsraad invloed uitoefenen?
Wanneer moet er een ondernemingsraad worden opgericht?
Een ondernemingsraad moet worden opgericht wanneer er minstens 50 werknemers in een onderneming werken. Dit is het zogenaamde ‘formele criterium’ voor de oprichting van een ondernemingsraad. Zowel fulltimers als parttimers en oproepkrachten tellen mee bij dit criterium. Ook uitzendkrachten die ten minste twee jaar in dienst zijn tellen mee. Het maakt niet uit of er sprake is van een vast contract of een arbeidscontract voor bepaalde tijd.
Naast het feit dat er 50 werknemers in de onderneming moeten werken, moet er ook sprake zijn van een onderneming om de wet op de ondernemingsraden (WOR) toepasselijk te laten zijn. Er moeten immers minstens 50 medewerkers in de onderneming werken.
Kortom: wanneer er sprake is van a) een onderneming in de zin van de Wet op de Ondernemingsraden die b) minstens 50 werknemers heeft, moet er een ondernemingsraad worden ingesteld. Daarnaast is dit verplicht wanneer dit in de van toepassing zijnde cao staat.
Wat is een onderneming voor de Wet op de Ondernemingsraden?
Volgens de wet op de ondernemingsraden is een onderneming een in de maatschappij als zelfstandige eenheid optredend verband waarin krachtens arbeidsovereenkomst (of publiekrechtelijke aanstelling, zoals bij overheidsinstellingen) arbeid wordt verricht.
Dat wil dus simpelweg zeggen dat het gemiddelde bedrijf een onderneming is waar de wet op de ondernemingsraden over spreekt. Ook wil dat zeggen dat onderdelen van een onderneming die niet zelfstandig optreden in de maatschappij (denk aan bijvoorbeeld de administratie van een bedrijf) géén aparte onderneming zijn.
Wie zitten er in de ondernemingsraad?
De werkgever kan niet zelf personen kiezen die in de ondernemingsraad zitting nemen. De ondernemingsraad wordt gekozen door de werknemers die ten minste een half jaar in de onderneming werkzaam zijn geweest. Degenen die zich verkiesbaar stellen moeten minstens een heel jaar in de onderneming werkzaam zijn geweest. De gekozen ondernemingsraad kiest daarna zelf uit hun midden een voorzitter en zijn eventuele plaatsvervanger.
Degenen die zich verkiesbaar willen stellen moeten zich melden bij de vakbond die een kandidatenlijst kan opstellen. Ook kunnen ze zelf met dertig handtekeningen een kandidatenlijst indienen en meedoen. Wanneer er minder dan 90 werknemers in het bedrijf werken heeft iemand die een kandidatenlijst wil indienen ten minste 1/3 van de handtekeningen van de werknemers nodig (bij bijvoorbeeld 60 werknemers zijn er 20 handtekeningen nodig).
Het aantal leden van de ondernemingsraad is aan te passen door de ondernemingsraad en de ondernemer zelf. Wanneer dat niet wordt gedaan is bij 50 tot 100 werknemers een ondernemingsraad met 5 leden verplicht (bij de uitzonderingsgevallen waar een ondernemingsraad bestaat onder de 50 leden zijn er 3 werknemers lid van de ondernemingsraad). Het aantal leden loopt op naarmate er meer werknemers zijn. Zo moeten er bijvoorbeeld bij 1000 tot 2000 werknemers 15 personen in de ondernemingsraad zitten. Dit loopt op tot een maximum van 25 (bij alle ondernemingen met meer dan 9000 werknemers).
Bevoegdheden van de ondernemingsraad
Een ondernemingsraad heeft uiteraard invloed op het beleid van de ondernemer. Dat gaat van een recht op informatie over bepaalde besluiten tot het kunnen tegenhouden van besluiten door geen toestemming te geven. De vrijheid van de ondernemer om bepaalde besluiten te nemen wordt dus flink ingeperkt door de aanwezigheid van een ondernemingsraad. De onderstaande bevoegdheden van de ondernemingsraad kunnen worden uitgebreid in de cao.
Allereerst heeft de ondernemingsraad recht op informatie van de ondernemer. Dit gaat onder andere over de werkzaamheden en resultaten van de onderneming, gegevens over het gevoerde beleid en gegevens over het arbeidsvoorwaardenbeleid.
Naast het recht op informatie, heeft de ondernemingsraad recht op overleg met de werknemer. Zowel de ondernemer als de ondernemingsraad hebben het recht om een overlegvergadering aan te vragen. In de overlegvergaderingen wordt minstens twee keer per jaar de algemene gang van zaken van de onderneming besproken. Het is echter ook mogelijk voor de ondernemingsraad om buiten deze vergaderingen om voorstellen te doen aan de ondernemer.
Ook moet de ondernemer de ondernemingsraad advies vragen over een aantal van de voorgenomen besluiten. Dit adviesrecht van de ondernemingsraad geldt onder andere bij het verkopen van de onderneming, bij het afstoten van een bedrijfsonderdeel, bij het kopen van een andere onderneming en bij belangrijke investeringen die worden gedaan of kredieten die worden aangegaan. Wanneer het advies van de ondernemingsraad niet wordt gevolgd, kan er door de ondernemingsraad beroep tegen het besluit worden ingesteld bij de rechter (de ondernemingskamer).
Ten slotte moet de ondernemer instemming van de ondernemingsraad hebben wanneer hij bepaalde besluiten wil uitvoeren. Dit instemmingsrecht geldt voor minder belangrijke beslissingen van de ondernemer dan waarvoor het adviesrecht geldt. Het gaat dan onder andere over regelingen met betrekking tot werktijden, rusttijden, vakantie, beloning, opleiding, beoordeling en klachten.
10-50 werknemers: de personeelsvergadering en de personeelsvertegenwoordiging
Wil het voorgaande zeggen dat werknemers officieel geen invloed hebben wanneer ze in een onderneming met minder dan 50 werknemers zitten? Nee: wanneer er geen ondernemingsraad hoeft te worden ingesteld en er 10 tot 50 werknemers in de onderneming werken is er een mogelijkheid tot het instellen van een personeelsvertegenwoordiging (een ondernemer met minder dan 10 werknemers mag deze instellen).
De personeelsvertegenwoordiging wordt ingesteld wanneer de meerderheid van de werknemers daarom verzoekt. Er worden ten minste drie werknemers gekozen voor deze taak. De bevoegdheden van de personeelsvertegenwoordiging hebben vooral te maken met het instemmingsrecht dat de ondernemingsraad ook heeft. Dat houdt in dat ook de personeelsvertegenwoordiging bepaalde besluiten kan tegenhouden.
De personeelsvergadering moet minstens twee maal per jaar worden gehouden worden wanneer er geen ondernemingsraad is én er geen personeelsvertegenwoordiging is. Ook moet de personeelsvergadering worden gehouden wanneer ten minste een vierde van de werknemers een met redenen omkleed verzoek doet daartoe. Dat houdt in dat de ondernemer alle werknemers in de gelegenheid stelt om gezamenlijk met hem bijeen te komen. Daarbij wordt de algemene gang van zaken besproken en kan advies worden gegeven wanneer er bepaalde belangrijke besluiten genomen gaan worden.
Ondernemingsraad – Conclusie
De ondernemingsraad is een belangrijk orgaan binnen een onderneming. Wanneer er sprake is van een onderneming én daar meer dan 50 personen werken, moet de ondernemingsraad worden ingesteld. Wanneer dat is gebeurt heeft deze ondernemingsraad verregaande bevoegdheden: het recht op informatie, het recht op overleg, het adviesrecht en het instemmingsrecht. De ondernemingsraad kan dus grote invloed uitoefenen op de onderneming.
Wanneer er sprake is van een kleine onderneming en er geen ondernemingsraad hoeft te worden opgericht kan er wel een verplichting zijn om een personeelsvertegenwoordiging in te stellen of personeelsvergaderingen te houden. Op beide manieren hebben de werknemers echter veel minder invloed dan wanneer er een ondernemingsraad is.
Wanneer u als ondernemingsraad een conflict heeft met de werkgever, en hij uw advies of instemming niet vraagt in bepaalde kwesties, kan het verstandig zijn om een jurist in te schakelen om dat toch af te dwingen.
