Wanneer iemand een ander van het leven berooft, wordt er in de volksmond al snel van moord gesproken. Toch is dat (juridisch gezien) niet altijd terecht. In dit artikel zal aan de orde komen wat moord precies is, wat het verschil is met bijvoorbeeld doodslag of dood door schuld, welke straf iemand voor moord kan krijgen en hoe het zit met onder andere poging tot moord.
Moord
Moord is een zwaar delict: het is een misdrijf. Ook binnen de categorie ‘misdrijven’ behoort het tot de zwaarste misdrijven: moord is een misdrijf dat tegen het leven is gericht.
Volgens de wet is moord het opzettelijk en met voorbedachten rade een ander van het leven beroven. Iemand die schuldig wordt geacht aan moord, heeft dus 1. een ander van het leven beroofd, 2. heeft dat opzettelijk gedaan en 3. heeft dat met voorbedachten rade gedaan.
Voorbedachten rade (ook vaak ‘voorbedachte rade’ genoemd) houdt in dat de dader zich vooraf heeft kunnen ‘beraden’ op zijn daad. Hij heeft dus vooraf kunnen nadenken over wat hij ging doen, het gebeurde niet in een opwelling. Uiteraard is er een grijs gebied tussen wanneer iemand zich wel nog vooraf heeft kunnen beraden (en er dus sprake is van moord) en wanneer niet. Daar beslist de rechter.
Verschil moord – doodslag – dood door schuld – dood door mishandeling
Er zijn een aantal verschillende delicten waarbij iemand om het leven komt. Naast moord bestaat ook nog doodslag, dood door schuld en (zware) mishandeling met de dood tot gevolg. Hierna zal worden uitgelegd waar de verschillen zitten tussen deze vormen.
Moord is een ander, opzettelijk en met voorbedachten rade van het leven vermoorden;
Doodslag is een ander opzettelijk van het leven beroven: er is géén voorbedachten rade nodig;
Dood door schuld is het geval wanneer iemand is overleden, er wel schuld was, maar dit niet opzettelijk gebeurde;
Mishandeling met de dood tot gevolg is een vorm waarbij er wél sprake is van opzet bij de mishandeling, maar de opzet niet gericht was op het van het leven beroven van een ander.
De hoogte van de straf voor moord
Zoals hierboven te zien is, worden de meeste eisen gesteld aan een veroordeling voor moord. Er moet sprake zijn van een ander van het leven beroven, van opzet én van voorbedachten rade. Moord is een zwaarder delict dan dood door schuld of doodslag en daarom staat er ook een hogere maximumstraf op.
De maximumstraf voor moord is een levenslange gevangenisstraf (de veroordeelde zal in gevangenschap sterven: dit is daadwerkelijk levenslang!) of maximaal een geldboete van de vijfde categorie (76.000 euro). Wanneer de rechter besluit dat levenslang een te zware straf is, kan hij ook een tijdelijke gevangenisstraf opleggen. Die mag maximaal 30 jaar lang zijn.
Naast een gevangenisstraf en een geldboete is het ook mogelijk dat iemand van bepaalde rechten wordt ontzet. Dat houdt in dat de rechter kan besluiten dat de veroordeelde bepaalde ambten niet meer mag bekleden, niet meer in het leger mag dienen, niet meer als raadsman of gerechtelijk bewindvoerder meer mag optreden of niet meer zijn eigen beroep mag uitoefenen (wanneer de moord tijdens de uitoefening van zijn beroep is begaan).
De daadwerkelijke straf die iemand voor moord krijgt hangt af van alle omstandigheden van het geval. Waar voor veel andere delicten nog richtlijnen voor strafvordering voor het Openbaar Ministerie bestaan, bestaan die voor moord (en doodslag) niet. De een kan een straf van een jaar krijgen, terwijl de ander 30 jaar of levenslang krijgt. Geldboetes zullen weinig tot niet opgelegd worden door de rechter in het geval van moord.
Voor meer informatie over mogelijke straffen (TBS is bijvoorbeeld ook mogelijk!) kan verder worden gelezen in het artikel over straffen.
Strafverzwarende omstandigheden bij moord
Uiteraard zullen bepaalde omstandigheden tot een hogere straf voor moord leiden. Wanneer er bijvoorbeeld tevens sprake is van diefstal of de moord een discriminerend karakter heeft, zal de rechter dat meewegen en zal hij waarschijnlijk bij een veroordeling een hogere straf geven. Hiervoor is verder niks vastgelegd in de wet.
Bij sommige misdrijven wordt de maximumstraf verhoogd onder bepaalde omstandigheden. Bij moord is dat niet het geval: de maximumstraf is immers al levenslang: een verhoging is zinloos.
Poging tot moord
Niet alleen de daadwerkelijk gepleegde moord (‘het voltooide delict’) is strafbaar. Ook poging tot moord is strafbaar. Voordat iemand strafbaar is voor poging tot moord moet hij echter wel al begonnen zijn met de uitvoering van het delict. Iemand die enkel een vaag plan heeft is dus niet strafbaar.
Daarnaast is iemand niet strafbaar voor poging tot moord wanneer hij wel al is begonnen met de uitvoering van de moord, maar zelf nog op tijd besluit dat hij de moord niet doorzet. Deze keuze mag niet afhangen van externe factoren (zoals politie die in de buurt is of een hond die blaft), maar moet vanuit de ‘dader’ zelf komen.
De maximumstraf voor poging tot moord is 20 jaar gevangenisstraf.
Overigens is ook samenspanning tot moord met een terroristisch oogmerk strafbaar. Dit is het geval wanneer meerdere personen afspreken een moord te gaan plegen met het oogmerk om bijvoorbeeld (een deel van) de bevolking van een land ernstige vrees aan te jagen of de overheid wederrechtelijk te dwingen iets te doen. Hier staat een maximumstraf op van 10 jaar gevangenisstraf.
Recidive: meerdere malen moord plegen
Als er sprake is van recidive, heeft dat invloed op de strafmaat. Ook wanneer er sprake is van het meerdere malen plegen van een moord (de zogenaamde ‘seriemoordenaar’, al kent de wet die term niet) heeft dat invloed op de strafmaat. Ook de maximum gevangenisstraf verandert bij veel delicten nog wanneer iemand meerdere malen de fout in gaat, maar dat is bij moord niet zo. Die gevangenisstraf blijft maximaal levenslang.
Het meerdere malen plegen van een moord zal dus enkel invloed hebben op de gevangenisstraf die de rechter daadwerkelijk oplegt. Dit is logisch: iemand die meerdere mensen opzettelijk en met voorbedachten rade van het leven heeft beroofd zal meestal een hogere straf moeten krijgen dan iemand die ‘slechts’ één persoon heeft vermoord.
Ook wanneer iemand al eerder is veroordeeld voor moord en daarna weer voor de rechter staat, zal de rechter bij een veroordeling laten meewegen dat de dader kennelijk niets heeft geleerd van de eerdere straf. Daarnaast zal een eventuele voorwaardelijke straf alsnog ten uitvoer worden gelegd. Hierdoor zal de straf voor een tweede veroordeling voor moord hoger zijn.
Moord – Conclusie
Moord is een van de zwaarste delicten in het strafrecht. Moord is iemand opzettelijk en met voorbedachten rade van het leven beroven. Het is dus doodslag plus voorbedachten rade. De straf op moord is niet mals, net als de maximale straf: er kan maximaal een levenslange gevangenisstraf worden opgelegd. Zelfs poging tot moord kan worden gestraft met maximaal 20 jaar gevangenisstraf.
Wanneer iemand wordt verdacht van moord, van poging tot moord of van een ander levensdelict, is het verstandig om zo snel mogelijk juridische bijstand te zoeken.