De aandeelhoudersvergadering

Als je ergens in investeert, wil je een stem hebben in de besteding van je geld. Zo gaat dat ook bij het kopen van aandelen.

De bv en de nv worden beiden (mede) gefinancierd door aandeelhouders. Deze aandeelhouders krijgen daarvoor een ‘stukje van de rechtspersoon’ in handen, een aandeel. Dat aandeel geeft onder andere recht op een stuk van de winst (dividend) en het geeft recht op een stem in de algemene vergadering van aandeelhouders (ook wel ‘AVA’ of ‘aandeelhoudersvergadering’ genoemd). Die aandeelhoudersvergadering kan invloed uitoefenen op het beleid van het bestuur.

Een bv of nv heeft altijd twee verplichte organen: het bestuur en de algemene vergadering van aandeelhouders (aandeelhoudersvergadering). Het bestuur is belast met de dagelijkse feitelijke gang van zaken, terwijl de aandeelhoudersvergadering globaal de richting aangeeft waar de BV zich in moet gaan begeven.

De aandeelhoudersvergadering kan veel verschillende samenstellingen hebben. Zo kan het zijn dat er een enorm aantal aandeelhouders zijn (denk aan Shell of Heineken), maar het kan ook zijn dat er slechts één of twee aandeelhouders zijn (denk aan de slager op de hoek die zijn onderneming in een bv heeft zitten en ook gelijk bestuurder van de bv is). Welke samenstelling ook van toepassing is: altijd heeft de aandeelhoudersvergadering een belangrijke stem in welke kant een onderneming op gaat en de aandeelhoudersvergadering moet bij belangrijke besluiten instemming geven.

Waar beslist de aandeelhoudersvergadering over?

Zoals gezegd heeft de aandeelhoudersvergadering bij de bv en de nv een aantal bevoegdheden die voornamelijk gaan over de inrichting en de structuur van de bv of nv. De belangrijkste besluiten zullen hierna genoemd worden.

De aandeelhoudersvergadering beslist onder andere over het uitgeven van aandelen (al kan deze bevoegdheid aan andere organen worden overgedragen (meestal het bestuur)) en het verminderen van het aandelenkapitaal, over het wijzigen van de statuten, over benoeming en ontslag van bestuurders (tenzij er sprake is van een structuurvennootschap, daarover later meer) en over het vaststellen van de jaarrekening. Ook wanneer er sprake is van fusies of splitsingen heeft de aandeelhoudersvergadering het laatste woord, en ook voor ontbinding (liquidatie) van de vennootschap is instemming van de aandeelhoudersvergadering vereist.

Naast bovenstaande regels, heeft de aandeelhoudersvergadering bij een nv nog enkele extra bevoegdheden. Bij de nv moet zij namelijk ook instemming geven wanneer er sprake is van een belangrijke verandering in de identiteit of het karakter van de vennootschap of de onderneming. Dat zal onder andere het geval zijn wanneer de gehele of vrijwel de gehele onderneming wordt overgedragen (bij een bedrijfsfusie bijvoorbeeld), wanneer er een duurzame samenwerking met een andere vennootschap wordt aangegaan of wordt verbroken en dat ingrijpende gevolgen heeft en wanneer er investeringen in andere ondernemingen worden gedaan of worden afgestoten die groter zijn dan 1/3 van het balanstotaal.

Wat kan de aandeelhoudersvergadering niet?

De aandeelhoudersvergadering heeft, zoals hiervoor te zien was, veel bevoegdheden die te maken hebben met de belangrijkste besluiten die in een bv of nv genomen moeten worden. Er is echter een grens aan deze bevoegdheden.

De aandeelhoudersvergadering kan namelijk geen bindende specifieke instructies geven over hoe het bestuur zijn taak dient uit te oefenen. Dit heeft de Hoge Raad besloten in het Forumbank arrest. De aandeelhoudersvergadering kan wel algemene lijnen uitzetten, maar kan niet over te specifieke onderwerpen instructies geven (bijvoorbeeld: ‘Medewerker Pietersen moet worden ontslagen.’).

Wanneer de aandeelhoudersvergadering het niet eens is met het gevoerde beleid staat het haar uiteraard wel altijd vrij om de bestuurders te ontslaan en nieuwe bestuurders te benoemen.

Structuurvennootschap en stichting administratiekantoor

De macht van de aandeelhoudersvergadering wordt bij sommige vennootschappen beperkt door een aantal zaken. Dit betreft voornamelijk de structuurvennootschap en de stichting administratiekantoor (en eventuele andere beschermingsmaatregelen).

Wanneer een onderneming boven bepaalde grenzen uitkomt (minstens 16 miljoen balanstotaal, er is een ondernemingsraad en er zijn minstens 100 werknemers in Nederland), moet deze worden omgevormd naar een structuurvennootschap. Dat houdt in dat een raad van commissarissen moet worden aangesteld die een aantal bevoegdheden van de aandeelhoudersvergadering overneemt, waaronder het belangrijke recht om het bestuur te benoemen. Hoewel de aandeelhoudersvergadering wel deze raad van commissarissen kan ontslaan wanneer zij hun werk niet goed doen, is de bevoegdheid van de aandeelhoudersvergadering toch sterk ingeperkt, aangezien zij niet naar alle vrijheid nieuwe commissarissen kan benoemen.

Wanneer er sprake is van een stichting administratiekantoor is die stichting juridisch gezien de aandeelhouder en zijn de kapitaalverschaffers nog maar ‘certificaathouders’. Het gevolg is dat ze in beginsel geen stemrecht (en dus geen invloed) hebben op de aandeelhoudersvergadering omdat de stichting administratiekantoor dat recht heeft.

Naast deze twee veelvoorkomende constructies, komen ook nog andere beschermingsmaatregelen voor die ervoor zorgen dat (sommige) aandeelhouders geen of weinig zeggenschap hebben. Dit kan bijvoorbeeld door het gebruik van prioriteitsaandelen of preferente aandelen in beursvennootschappen.