In het civiele recht is er regelmatig sprake van de vraag of geleden schade door een bepaalde gebeurtenis is gekomen of niet. Dit artikel behandelt de relatie tussen schade en de oorzaak van die schade: causaal verband.
We bekijken hier wat causaal verband precies is, wanneer causaal verband aanwezig is, wanneer dat van belang is en wat dat voor gevolgen heeft.
Causaal verband
Causaal verband betreft eigenlijk een ‘oorzaak-gevolg’-relatie. Er wordt daarbij bekeken door welke oorzaak een bepaalde schade is ontstaan.
Dat is gemakkelijk in veel gevallen, maar niet altijd. In sommige gevallen is het onduidelijk waardoor een bepaalde schade is ontstaan (en dus op wie deze schade verhaald kan worden). Tevens is het vaak onduidelijk in hoeverre de schade is veroorzaakt door een bepaalde handeling en in hoeverre deze dus vergoed zal moeten worden.
Deze twee juridische situaties waarin het causaal verband aan de orde komt, leggen we hierna uit.
Causaal verband bij de onrechtmatige daad
Causaal verband is onder meer van belang bij het leerstuk van de onrechtmatige daad. Voordat er een plicht tot het betalen van schadevergoeding bestaan, moet er voldaan zijn aan een aantal vereisten. Een van die vereisten is het aanwezig zijn van een causaal verband tussen de onrechtmatige gedraging en de schade. Komt de schade niet door de onrechtmatige gedraging, dan is er ook geen plicht tot het vergoeden van de schade.
Een voorbeeld waarin duidelijk wordt waarom causaal verband zozeer van belang is, is bijvoorbeeld het volgende:
Henk fietst over straat wanneer Piet als voetganger plotsklaps de straat oversteekt. Henk moet uitwijken en rijdt tegen Mark aan, die daar toevallig ook loopt. Mark valt en breekt een been. Mark heeft dus schade geleden, maar wie is dat schuld? Is dat Jan, omdat hij degene was die Mark aanreed, of is dat Piet, omdat hij degene was die het noodzakelijk maakt dat Jan zou uitwijken?
De benadeelde moet bewijs leveren dat er een causaal verband tussen de schade en de gedraging is. Het is in sommige gevallen volgens de jurisprudentie mogelijk dat er door de redelijkheid en billijkheid een uitzondering wordt gemaakt op deze regel en de gedaagde moet bewijzen dat er geen sprake is van een causaal verband.
Schadevergoeding en causaal verband
Ook wanneer de niet het ontstaan van een verplichting tot het vergoeden van schade, maar de hoogte van het bedrag ter discussie staat, is causaal verband van belang. Dat zal niet enkel het geval zijn bij onrechtmatige daad, maar ook bij bijvoorbeeld wanprestatie.
De wet zegt namelijk, dat enkel schade kan worden geclaimd die ‘in zodanig verband’ staat met de schadeveroorzakende gebeurtenis, dat deze schade vergoed moet worden. Er wordt daarbij voor causaal verband gekeken naar onder meer de aard van de aansprakelijkheid en de aard van de schade.
Denk bijvoorbeeld aan een vandaal, die de banden van een taxi leksteekt. De zakenman die door de taxi gehaald moest worden, moet daardoor wachten op een vervangende taxi. Uiteindelijk is hij veel te laat op zijn afspraak, waardoor hij een lucratieve deal misloopt en een miljoen euro schade lijdt. Is die schade toe te rekenen aan de vandaal, of is die schade dermate ver verwijderd van de schadetoebrengende gebeurtenis dat er geen causaal verband meer is?
Over het algemeen kan worden gezegd, dat causaal verband aanwezig is wanneer de betreffende schade niet zonder de gebeurtenis zou zijn geleden. Ook moet worden gekeken naar hoever verwijderd de gevolgen zijn van de oorzaak. Hoe verder weg de gevolgen, hoe minder waarschijnlijk dat deze worden toegerekend. Zo kan in het voorbeeld hierboven de vandaal eerder worden aangesproken voor de kapotte band, dan voor de schade door de verlate afspraak.
Meer over schadevergoeding en causaal verband, kan worden gelezen in het artikel over schadevergoeding. Daarnaast moet er worden bedacht dat er veel jurisprudentie over dit onderwerp is, die (per definitie) enigszins veranderlijk is. Het is daarom van belang om altijd naar de laatste stand van zaken in de jurisprudentie te bekijken.
Causaal verband – Conclusie
Zoals te zien is, is causaal verband nauw verweven met veel andere juridische leerstukken. Causaal verband is onder meer verweven met de leerstukken rondom onrechtmatige daad en wanprestatie en is tevens van belang bij het bepalen van de omvang van een te betalen schadevergoeding.
Causaal verband is tevens een onderwerp dat voor een groot deel bestaat uit (veranderlijke) jurisprudentie. Om die reden is het aan te raden om bij vragen of conflicten over causaal verband altijd een goede jurist in te schakelen die op de hoogte is van de laatste jurisprudentie.
