Lenen is iets dat veel gebeurt in deze maatschappij, van een kopje suiker tot een fiets, een auto of een boek. Lenen doet men meestal van bekenden, want onbekenden zullen meestal een tegenprestatie willen, waardoor het huren wordt.
De meeste personen weten wel wat lenen is, hoe dat precies werkt in de praktijk en wat de morele regels zijn. In dit artikel bekijken we de juridische gevolgen van lenen, in dit geval het juridische ‘bruikleen’ (en niet ‘verbruikleen’).
We bekijken wat bruikleen is, hoe het zit met het teruggeven van het geleende, wat er zoal allemaal in bruikleen gegeven kan worden en wat de verplichtingen zijn van de uitlener en de lener bij bruikleen.
Bruikleen
Bruikleen is volgens de wet een overeenkomst waarbij de ene partij de andere een zaak om niet in gebruik geeft, onder voorwaarde dat die ander de zaak teruggeeft nadat hij daarvan gebruik heeft gemaakt, of nadat de tijd die hij die zaak zou gebruiken is verstreken. Gedurende die tijd, blijft de uitlener eigenaar van hetgeen is uitgeleend. De overeenkomst tot bruikleen kan zowel mondeling als schriftelijk (als op een andere manier) worden gesloten.
De wet zegt dat alle zaken geschikt zijn om in bruikleen te geven. Een zaak is een voor menselijke beheersing vatbaar stoffelijk object. In zijn algemeen kan worden gezegd: kun je het vastpakken, dan is het een zaak (hoewel ook elektriciteit, informatie en warmte in de rechtspraak als zaken worden aangemerkt). In de praktijk kunnen onder meer de volgende zaken dus in bruikleen worden gegeven:
- Vervoermiddelen;
- Boeken;
- Gebouwen;
- Grond;
- Computers;
- Stoelen;
- et cetera.
Er moet overigens onderscheid worden gemaakt tussen bruikleen (waarover dit artikel gaat) en verbruikleen. Het verschil tussen bruikleen en verbruikleen is wat er gebeurt met de uitgeleende zaak. Bij bruikleen wordt de zaak bij het eindigen van de bruikleen weer teruggegeven (denk aan de fiets), terwijl bij verbruikleen de zaak wordt verbruikt en bij het beëindigen van de verbruikleen een soortgelijke zaak wordt teruggegeven (denk aan het geleende kopje suiker).
De wettelijke regelingen van bruikleen, betreffen regelend recht. In de overeenkomst afwijken van deze regels is dus mogelijk.
De verplichtingen van de lener bij bruikleen
De lener die een goed in bruikleen heeft gekregen heeft uiteraard een aantal verplichtingen. Zo moet hij als een goed huisvader zorgen voor wat hij in bruikleen heeft gekregen. Hij moet de zaak bewaren en behouden. Tevens mag hij de zaak niet anders gebruiken dan wat is afgesproken of wat de aard van de zaak met zich meebrengt (een in bruikleen gegeven boek is om te lezen, niet om als hamer te gebruiken).
Als een in bruikleen gegeven zaak verloren gaat (kapot, vernietigd), terwijl dat voorkomen had kunnen worden wanneer de lener zijn eigen zaak had gebruikt, moet de lener de zaak vergoeden. Denk aan een fiets die kapot gaat terwijl de lener er hard op rijdt, terwijl de in bruikleen gegeven fiets uiteraard niet kapot was gegaan als hij zijn eigen fiets had gebruikt.
De waardevermindering van een zaak die in bruikleen is gegeven en die in waarde vermindert terwijl hij gewoon normaal gebruikt wordt en de lener geen schuld heeft, hoeft niet niet te worden vergoed. Denk aan de uitgeleende pen of de iets meer afgesleten remblokken van een in bruikleen gegeven fiets.
Aan de andere kant, kan het ook zo zijn dat de lener onkosten heeft moeten maken om van de in bruikleen gegeven zaak gebruik te kunnen maken. Die onkosten kan hij niet vergoed krijgen van de uitlener: hij moet ze zelf betalen.
De verplichtingen van de uitlener bij bruikleen
De uitlener bij bruikleen heeft ook een aantal verplichtingen. Zo kan hij de geleende zaak niet terugvorderen op elk moment dat hij wil. Dat kan pas nadat de lener de zaak heeft gebruikt waarvoor hij was uitgeleend, of nadat de tijd is verstreken die de zaak in bruikleen zou worden gegeven. Een uitzondering daarop ontstaat wanneer de uitlener de in bruikleen gegeven zaak opeens dringend en onverwachts zelf nodig heeft. Desnoods kan hij zich dan tot de rechter wenden om de zaak terug te krijgen.
Zoals gezegd, moet de bruiklener kosten om gebruik te kunnen maken van het geleende zelf betalen. Dat is anders bij kosten die hij maakt die buitengewoon zijn én die noodzakelijk zijn. Tevens moeten die kosten dermate dringend zijn, dat hij de uitlener niet vooraf toestemming kon vragen. Dergelijke kosten moeten door de uitlener gedragen worden.
Ook indien er gebreken aan de in bruikleen gegeven zaak zitten en de uitlener die gebreken wist (de remmen van de fiets werken niet), is de uitlener voor de gevolgen verantwoordelijk wanneer hij de lener niet in kennis stelt van de gebreken.
Bruikleen – Conclusie
Bruikleen komt veel voor in Nederland en kan tot stand komen via zowel een mondelinge, als een schriftelijke, als een anders overeengekomen overeenkomst. Over het algemeen is bij niet-juristen juist bij bruikleen niet duidelijk dat er sprake is van juridische gevolgen, al zijn die er natuurlijk wel altijd. Zo moeten zowel lener als uitlener bij bruikleen zich aan bepaalde voorwaarden houden, tenzij ze dat uitsluiten: de wettelijke regels over bruikleen, zijn namelijk regelend recht, er mag van worden afgeweken.
Indien u vragen heeft over bruikleen, indien u een belangrijk goed in bruikleen wilt geven of indien de bruikleen een lange tijd gaat duren (verjaringsproblematiek), is het verstandig om contact op te nemen met een jurist om alles goed vast te leggen in een goede overeenkomst.
