In Nederland werken zo’n 2400 rechters bij onder meer rechtbanken, gerechtshoven en de Hoge Raad. Wanneer u een civiele zaak wil starten, bij wie moet u dan precies zijn?
In dit artikel bekijken we welke rechter uw zaak zal behandelen. We bekijken daarbij zowel welke rechter in rang dat doet (kantonrechter, ‘gewone’ rechter, raadsheer, et cetera), ook wel de ‘absolute bevoegdheid’ genoemd, als op welke geografische plaats die rechter zit, de ‘relatieve bevoegdheid’.
Let wel: dit artikel geldt enkel voor civiele zaken.
Absolute bevoegdheid – Welke rechter in rang?
In principe is het gemakkelijk om te zeggen bij welke rechter iemand moet zijn:
- Bij cassatiezaken: de Hoge Raad;
- Hoger beroep: het Gerechtshof;
- Eerste aanleg: de kantonrechter of de civiele kamer van de rechtbank.
Vooral voor de eerste aanleg bestaan vaak nog vragen over wanneer er bij de kantonrechter moet worden geprocedeerd en wanneer bij de civiele kamer van de rechtbank.
Kantonrechter of civiele kamer van de rechtbank?
In beginsel is de regel dat alle zaken bij de civiele kamer van de rechtbank behoren, tenzij ze in een uitzonderingscategorie vallen. Deze uitzonderingscategorieën zijn ruim, waardoor er veel zaken toch door de kantonrechter moeten worden behandeld.
De kantonrechter is bevoegd in de volgende zaken:
- Geldvorderingen tot € 25.000,-;
- Vorderingen van onbepaalde waarde, waarbij duidelijk is dat zij de € 25.000 niet te boven gaan;
- Arbeidszaken;
- Consumentenkredieten tot € 40,000,-;
- Huurovereenkomsten en huurkoopovereenkomsten;
- Agentuurovereenkomsten;
- Overige zaken, zoals geschillen rondom pachtovereenkomsten.
De kantonrechter is in dergelijke zaken zowel in de bodemprocedure, als in kort geding de bevoegde rechter.
Relatieve bevoegdheid – Welke rechter geografisch gezien?
Wanneer u weet welke rechter u moet hebben qua ‘rang’, moet u ook nog bekijken welke rechter u geografisch gezien moet benaderen. Is dat bijvoorbeeld de rechter in Amsterdam of is dat de rechter in Maastricht?
Hoofdregel
De regel is, dat in eerste instantie wordt gekeken naar wat er is afgesproken tussen partijen. Is er in een overeenkomst afgesproken dat de rechter in Groningen bevoegd is, dan moet dat worden nagekomen.
Deze regel geldt onder meer niet, indien de keuze van de rechter is gemaakt ná het ontstaan van het geschil of wanneer een werknemer of huurders zich tot de rechter wenden. Dit geldt echter enkel bij vorderingen tot € 25.000 euro, bij arbeidsovereenkomsten en bij bepaalde huurovereenkomsten.
Bij grensoverschrijdende overeenkomsten, gelden aparte regels. Die worden uitgelegd in het artikel over het toepasselijk recht bij grensoverschrijdende overeenkomsten.
Is er niets afgesproken?
Vaak is er echter niets afgesproken over de rechter die bevoegd is. In dat geval wordt gekeken naar het soort zaak dat het is:
- Gaat het om een zaak rondom een arbeidsovereenkomst, dan is de rechter in het arrondissement waar de arbeid normaal verricht wordt bevoegd;
- Betreft het een zaak tussen een bedrijf en een particulier, dan geldt dat de rechter in de woonplaats van de particulier mede bevoegd is;
- Is er sprake van een onrechtmatige daad, dan is de rechter van de plaats waar het schadetoebrengende feit zich heeft afgespeeld mede bevoegd;
- Draait het geschil om een onroerende zaak, dan is mede bevoegd de rechter binnen wiens rechtsgebied die zaak ligt;
- Gaat het echter om een zaak rondom huur van woonruimte of huur van bedrijfsruimte (zoals gedefinieerd in het huurrecht), dan is enkel de rechter in dat rechtsgebied bevoegd;
- Bij een zaak die gaat over een nalatenschap is de rechter van de laatste woonplaats van de overledene mede bevoegd;
- Gaat de zaak om interne zaken van een vennootschap of rechtspersoon, dan is de rechter in de plaats van vestiging daarvan/woonplaats daarvan mede bevoegd om recht te spreken in het geschil;
- Faillissement, schuldsanering of surseance van betaling? Mede bevoegd is de rechter bij de rechtbank waar de rechter-commissaris is benoemd of de rechtbank die het verzoek tot surséance van betaling heeft behandeld;
- Ten slotte is, tenzij de wet iets anders bepaalt, de rechter van de woonplaats van de gedaagde bevoegd. Heeft de gedaagde geen woonplaats? Dan is de rechter van de plaats waar hij werkelijk verblijft bevoegd.
Bij welke rechter moet ik zijn? – Conclusie
Voor de vraag bij welke rechter u moet zijn, zijn zowel het soort rechter als de plaats van de rechtbank van belang. Met bovenstaande (hoofd)regels is te bezien bij welke rechter een bepaalde zaak moet worden aangebracht.
In sommige zaken kan dat lastig zijn. Aangezien het aanbrengen van de zaak bij de verkeerde rechter vervelende gevolgen kan hebben, is het daarom in dat geval belangrijk om u te laten voorlichten door een goede jurist.
