De ene baan is gevaarlijker dan de andere. Niet enkel op korte termijn omdat trapeze-artiesten meer kans hebben om iets te breken dan boekhouders, maar ook op (wat) langere termijn. Vrijwel alle beroepsroepen hebben wel een ‘beroepsziekte’, de meeste beroepsgroepen meer dan één.
In dit artikel zal worden behandeld wat een beroepsziekte is, zullen een aantal voorbeelden van de beroepsziekte worden gegeven en zal worden bekeken hoe het juridisch zit. Is de werkgever aansprakelijk voor een beroepsziekte en zo ja: onder welke voorwaarden?
Beroepsziekte
Een beroepsziekte is een ziekte die een werknemer oploopt door het werk dat hij doet. Het is iets anders dan een arbeidsongeval, waarbij het onheil plotseling gebeurt. De beroepsziekte ontstaat (meestal) op langere termijn, bijvoorbeeld gedurende een aantal maanden of jaren.
Er zijn een aantal voorbeelden van de beroepsziekte te noemen die iedereen kent. Zo is het regelmatig in het nieuws dat werknemers die (langdurig) worden blootgesteld aan kwik, lood, astbest of metaaldampen hier gezondheidsproblemen van kunnen krijgen, vaak (vormen van) kanker. Ook een aantal andere ziekten kunnen als beroepsziekte worden aangemerkt. Denk daarbij aan alcoholverslaving, aan RSI of aan een burnout.
Ook juridisch gezien kan een beroepsziekte zowel een fysieke, maar ook een psychische ziekte zijn.
Beroepsziekte en schadevergoeding
Een werkgever is in beginsel aansprakelijk voor schade die op het werk is ontstaan. Er wordt door een rechter simpelweg gekeken: is de beroepsziekte op het werk ontstaan of door het werk ontstaan, dan is er in beginsel aansprakelijkheid van de werkgever daarvoor.
De werkgever kan die aansprakelijkheid afwenden door te stellen dat de werknemer de beroepsziekte met opzet heeft laten ontstaan of dat de werknemer bewust roekeloos was. Daarnaast kan hij proberen aan te tonen dat hij als werkgever zorgvuldig genoeg is geweest en voldoende voorzorgsmaatregelen heeft genomen om ervoor te zorgen dat de beroepsziekte en de daaruit voortkomende schade te voorkomen.
Meestal zal er bij een beroepsziekte echter geen sprake zijn van opzet van de werknemer en is de werknemer ook niet bewust roekeloos geweest (bewuste roekeloosheid is volgens de jurisprudentie slechts zeer zelden aanwezig). De enige manier van de werkgever om onder aansprakelijkheid voor de beroepsziekte uit te komen is dan aan te tonen dat hij voldoende voorzorgsmaatregelen heeft genomen om de beroepsziekte met haar gevolgen te voorkomen.
Hoeveel bescherming tegen een beroepsziekte?
Welke bescherming is voldoende tegen een beroepsziekte? Is de waarschuwing ‘Voorzichtig met astbestplaten zagen!’ voldoende of moet de werkgever elke keer bij het zagen waarschuwen én beschermende werkmaterialen verschaffen én een doktersbezoek verplichten na elke keer zagen? Hoe wordt vastgesteld wat voldoende voorzorgsmaatregelen tegen de beroepsziekte zijn?
In dit geval zijn de eisen uit de Arbowet als minimumeisen te noemen. Is daaraan niet voldaan, dan heeft de werkgever in elk geval niet voldaan aan zijn zorgplicht met betrekking tot het voorkomen van het ontstaan van een beroepsziekte.
In het kort: een werkgever moet een beleid voeren dat is gericht op zo goed mogelijke arbeidsomstandigheden. De werkgever moet een risicoinventarisatie en een risicoevaluatie maken. Hij moet de resultaten daarvan voor zijn werknemers inzichtelijk maken, zodat zij weten welke risico’s ze lopen en hoe ze zich daartegen kunnen beschermen. De werkgever moet risico’s voorkomen (of zoveel mogelijk beperken). Kan dat niet, dan moet hij zijn werknemers doeltreffende en passende (voor de situatie geschikte) middelen ter beschikking stellen waarmee ze zich kunnen beschermen.
Meer informatie over dit onderwerp vindt u in het artikel over de Arbowet.
Onduidelijk hoe schade is ontstaan
Het zal vaak lastig zijn om te bepalen hoe een beroepsziekte is ontstaan. Wellicht komt de ziekte niet door de werkzaamheden, maar door privégedragingen. Moet de werkgever dan met een beroep op ‘beroepsziekte’ maar alle schade vergoeden?
Denk hierbij aan de werknemer met een beroepsziekte (bijvoorbeeld longkanker) die van zijn werkgever astbestplaten moet zagen zonder bescherming, maar die tegelijkertijd kettingroker is. Denk aan de werknemer die RSI heeft gekregen, wellicht omdat hij op het werk niet voldoende bescherming had, maar misschien (ook) omdat hij thuis niets anders doet dan computerspellen spelen.
Wanneer er bij een dergelijke beroepsziekte schadeplichtigheid van de werkgever is, kan de werkgever vaak niet geheel de schuld krijgen. De roker heeft het wellicht aan zichzelf te wijten dat hij longkanker krijgt, terwijl de ‘gamer’ RSI kan verwachten door dagelijks te gamen. Wellicht hadden beiden de beroepsziekte ook gekregen wanneer ze totaal ander werk hadden gedaan.
Dit brengt een onbewijsbare situatie met zich mee, waarbij onduidelijk is en blijft wat de beroepsziekte heeft veroorzaakt. In een dergelijk geval kan de schade worden ‘verdeeld’ tussen partijen. De werkgever is bijvoorbeeld half aansprakelijk, de werknemer voor de andere helft. De werkgever moet dan dus ook de helft van de schade vergoeden. Andere verdelingen zijn ook denkbaar.
Beroepsziekte – Conclusie
Een beroepsziekte is een ziekte die een werknemer oploopt door het werk dat hij doet. Dit kan zowel een fysieke ziekte zijn, als een psychische ziekte. In beginsel is de werkgever aansprakelijk voor een ziekte die op het werk is ontstaan.
Problemen kunnen ontstaan wanneer het onduidelijk is of de ziekte door werk of door privégedragingen is ontstaan. Ook wanneer de werkgever zegt voldoende voorzorgsmaatregelen te hebben genomen, terwijl de werknemer vindt dat dat niet het geval is en er problemen rondom schadevergoeding ontstaan. Doen zich dergelijke problemen voor, dan is het verstandig om een jurist in te schakelen. Over het algemeen geldt daarbij: hoe eerder u dit doet, hoe groter de kans op een gunstige uitkomst.
