Arbeidstijdenwet

De arbeidstijdenwet is wetgeving die gaat over de tijden die bepaalde werknemers mogen werken en hun rechten daaromtrent.

In dit artikel bekijken we wat de arbeidstijdenwet precies inhoudt, voor wie de arbeidstijdenwet geldt (en voor wie niet) en wat er gebeurt als de wet niet goed wordt nageleefd.

De arbeidstijdenwet geldt tussen werkgever en werknemer, zowel voor de privaatrechtelijke arbeidsovereenkomst als voor de publiekrechtelijke aanstelling. Ook iemand die ter beschikking wordt gesteld voor het verrichten van arbeid valt onder de arbeidstijdenwet.

De arbeidstijdenwet geeft een aantal regels voor jeugdige werknemers. Die zullen we hier niet apart beschrijven. Meer daarover is te vinden in het artikel over arbeid door minderjarigen.

Wanneer geldt de arbeidstijdenwet niet?

De hiernavolgende verplichtingen die volgen uit de arbeidstijdenwet, gelden in sommige gevallen niet. Dat is (onder meer) het geval bij:

Bij algemene maatregel van bestuur omschreven arbeid;
- De belangrijkste regel hier betreft een gedeeltelijke vrijstelling van de arbeidstijdenwet voor personeel dat ten minste drie maal het minimumloon verdient.
- Verder bestaan er belangrijke uitzonderingen op de arbeidstijdenwet voor onder meer vrijwilligers, sporters, wetenschappers, artiesten en artsen.
Rampen;
Verrichtingen van leerlingen en studenten in het onderwijs;
Defensiepersoneel in tijden van oorlog, bij het uitvoeren van in de wet opgedragen taken en bij het uitvoeren van gevallen waarbij de Minister van Defensie ze heeft ingezet. Ook tijdens varen, vliegen en oefeningen is de wet niet van toepassing. Ook aangelegenheden die rechtstreeks betrekking hebben op het voorgaande vallen niet onder de arbeidstijdenwet.
Toezichthoudende en bijzondere opsporingsdiensten wanneer dat hun taken belemmert.

Behalve bovenstaande gevallen, waarin de arbeidstijdenwet niet geldt, zijn er nog enkele gevallen waarbij hij wél van toepassing is verklaard.

Algemene verplichtingen uit de arbeidstijdenwet

De arbeidstijdenwet geeft een aantal algemene verplichtingen voor de werkgever om rekening mee te houden.

Beleid, inventarisatie en evaluatie daarvan

De werkgever moet volgens de arbeidstijdenwet een zo goed mogelijk arbeidstijdenbeleid voeren. Als het even kan, houdt hij ook rekening met de wensen van werknemers in de vaststelling van het beleid.

Deze verplichtingen moeten in samenhang met de verplichtingen uit de arbowet worden gezien. De arbeidstijden en rusttijden worden schriftelijk vastgelegd.

Behalve het maken van beleid, moet de werkgever er volgens de arbeidstijdenwet ook voor zorgen dat hij gaat bekijken hoe het beleid uitpakt. Hij moet dus bekijken wat zijn werknemers ervan vinden en hij past eventueel zijn beleid aan als daar reden toe is.

Arbeidstijdenpatroon

De werkgever moet individuele arbeidsroosters voor zover dat redelijkerwijs kan worden verwacht, zo indelen dat er rekening wordt gehouden met persoonlijke omstandigheden van de werknemers. Daaronder vallen volgens de arbeidstijdenwet onder meer:

Zorgtaken voor kinderen;
Zorg voor familieleden die afhankelijk zijn;
Maatschappelijke verantwoordelijkheden die worden gedragen door de werknemer.

Blijkt uit medisch onderzoek dat gezondheidsproblemen van de werknemer komen door het draaien van nachtdiensten, dan moet de werkgever verplicht de arbeid zo indelen dat de werknemer geen nachtdiensten meer hoeft te verrichten. De enige reden om dat niet te doen, is wanneer de werkgever aannemelijk maakt dat dat redelijkerwijs niet van hem kan worden verwacht.

Tevens kan een werknemer de werkgever vragen om tijdelijk na afloop van een periode van ouderschapsverlof zijn rooster aan te passen. Dat moet wél tijdig worden gedaan volgens de arbeidstijdenwet: ten minste drie maanden na afloop van het ouderschapsverlof.

Is er een nieuw werkrooster vastgesteld, dan wordt dat zo snel mogelijk aan de werknemers medegedeeld. Dat moet in beginsel minimaal 28 dagen ervoor plaatsvinden.

Registratie

De arbeidstijdenwet verplicht een werkgever om een goede administratie bij te houden van de werk- en rusttijden van medewerkers. Dat is van belang, zodat toezicht op naleving van de arbeidstijdenwet mogelijk is.

Arbeid en zwangerschap

Ten slotte geeft de arbeidstijdenwet nog een aantal algemene verplichtingen aan de werkgever met betrekking tot zwangere werkneemsters. Deze zullen in dit artikel niet specifiek worden behandeld, maar komen in een apart artikel aan de orde.

Arbeidstijden in de arbeidstijdenwet

Werktijd – Rusttijd

(Volwassen) werknemers hebben per 24 uur recht op een rusttijd van minimaal 11 uur. Één keer per week, mag die rusttijd worden ingekort wanneer de aard van de arbeid of de bedrijfsomstandigheden dat met zich meebrengen. In dat geval moet de rusttijd minimaal 8 uur zijn.

Daarnaast moet de werkgever er volgens de arbeidstijdenwet voor zorgen dat de werknemer minimaal 36 uur rusttijd heeft per week óf minimaal 72 uur rusttijd heeft per twee weken (mag gesplitst worden in periodes van minimaal 32 uur).

De maximale tijd per dienst is 12 uur. Per week mag een werknemer die onder de arbeidstijdenwet valt maximaal 60 uur maken, maar gemiddeld over mag hij niet meer dan 55 uur maken per 4 weken (afwijking van bij cao mogelijk) en niet meer dan 48 uur per 16 weken.

Pauze

Elke werknemer die meer dan 5,5 uur dienst heeft, heeft recht op minimaal een half uur pauze. Het is toegestaan om die pauze te splitsen in twee afzonderlijke pauzes van minimaal een kwartier.

De arbeidstijdenwet geeft tevens aan, dat elke werknemer die meer dan tien uur dienst heeft, minimaal een pauze van drie kwartier krijgt. Ook hier kan weer worden gesplitst in twee of drie pauzes van minimaal een kwartier.

Overige bepalingen met betrekking tot arbeidstijden uit de arbeidstijdenwet

Het opsommen van de gehele arbeidstijdenwet (en het daaraan gekoppelde arbeidstijdenbesluit) zal hier verder niet worden gedaan. Dan wordt dit artikel een boekwerk.

Van belang kan wel nog zijn om in elk geval te weten waar de arbeidstijdenwet verder zoal nog regels voor heeft. Denk daarbij aan:

Werken op zondag;
Nachtdiensten;
Consignatiediensten/oproepdiensten.

Toezicht naleving arbeidstijdenwet

In beginsel moeten werknemers gewoon zelf hun werkgever aanspreken op het feit dat hij de arbeidstijdenwet moet nakomen. Dit recht hebben werknemers simpelweg.

Tevens voert de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (Inspectie SZW) controles uit. Wordt de arbeidstijdenwet niet nageleefd en komt u er met uw werkgever niet uit, dan kan dat gemeld worden bij de Inspectie SZW. Eventueel kan dat óók anoniem.

Niet nakomen arbeidstijdenwet

Wanneer de arbeidstijdenwet niet wordt nagekomen, kunnen daar verschillende sancties aan zitten. Zo kan bijvoorbeeld alsnog een eis tot naleving worden ingediend wanneer beleid, inventarisatie en evaluatie niet op orde zijn.

Iets verder gaat de mogelijkheid voor de inspectie SZW om in bepaalde gevallen van overtreding van de arbeidstijdenwet, te bevelen om de arbeid te staken. Eventueel kan dat onder bestuursdwang plaatsvinden en kan de hulp van de sterke arm der wet worden ingeroepen. Bij recidive kan worden besloten om de werkzaamheden voor maximaal drie maanden gestaakt te houden.

Ten slotte is het niet naleven van de arbeidstijdenwet in een flink aantal gevallen aangeduid als overtreding. Dat houdt in dat er een bestuurlijke boete kan worden opgelegd. Die boete is per 2014 maximaal € 81.000,-. Bij onder meer recidive kan de boete worden verdubbeld. Er kan tevens worden besloten dat de boete per direct moet worden voldaan.

Indien er sprake is van een overtreding die volgens de arbeidstijdenwet tevens een strafbaar feit oplevert, kan er geen bestuurlijke boete worden opgelegd. Daarbij moet voornamelijk worden gedacht aan bestuurders van motorrijtuigen en hun werkgevers bij overtredingen die ook een economisch delict zijn.