Algemene voorwaarden, vrijwel niemand leest ze, maar iedereen gaat er toch mee akkoord, vaak stilzwijgend. Meestal staat er ergens in een koopcontract ‘op al onze verkopen zijn onze algemene voorwaarden van toepassing’ of iets dergelijks.
Is het zomaar akkoord gaan (of zomaar de overeenkomst sluiten) eigenlijk wel zo slim? Algemene voorwaarden maken toch deel uit van de overeenkomst? Kunt u altijd aan de algemene voorwaarden worden gehouden wanneer u ermee akkoord gaat? Geldt dat ook voor algemene voorwaarden die erg nadelig zijn voor een van de partijen?
Wanneer u het vinkje bij ‘algemene voorwaarden gelezen’ zet in de webwinkel (of wanneer u gewoon bestelt terwijl u er wel op bent gewezen dat algemene voorwaarden van toepassing zijn) en wanneer u uw handtekening zet hoopt u natuurlijk dat u niet over deze vragen hoeft na te denken. Mocht dat toch ooit het geval zijn, dan wordt hierna uitgelegd wat uw rechten zijn.
Algemene voorwaarden
Algemene voorwaarden zijn voorwaarden die worden opgesteld om te gebruiken bij elke overeenkomst die een organisatie sluit. Het idee achter algemene voorwaarden is dan ook niet het geven van een enorm voordeel aan degene die ze heeft opgesteld. Het gaat om de tijdswinst die algemene voorwaarden met zich meebrengen. Er kan namelijk een hoop tijd uitgespaard worden door ernaar te verwijzen. Daarnaast scheelt het een hoop papier, want de voorwaarden die toch altijd van toepassing zijn hoeven niet te worden uitgeprint.
Ondanks dat algemene voorwaarden niet als doel hebben om de opsteller een groot voordeel te geven tegenover zijn wederpartij, wordt dat wel vaak gedaan. Logischerwijs stelt de opsteller de algemene voorwaarden zo op dat ze voor hem gunstig uitpakken. Vaak worden er zelfs punten in verwerkt waar iemand nooit mee akkoord zou gaan, maar waar iemand door gewoon ‘akkoord’ te klikken of (online) simpelweg de bestelling af te ronden (terwijl de voorwaarden wel ter hand zijn gesteld) toch in beginsel aan gebonden is.
Uiteraard heeft de wetgever ook in de gaten dat algemene voorwaarden niet de bedoeling hebben om een bepaalde partij enorm in het voordeel te laten zijn. Ook in Den Haag weet men dat mensen vaak klakkeloos akkoord gaan met deze voorwaarden en dat het niet praktisch is als u ze elke keer zou moeten doorlezen. Het niet doorlezen van de algemene voorwaarden mag niet als sanctie hebben dat u een groot gedeelte van uw rechten zou verliezen. Daarom heeft de wetgever paal en perk gesteld aan wat er zoal in algemene voorwaarden mag staan.
De zwarte en de grijze lijst voor algemene voorwaarden
Om de bovenstaande redenen zijn bepaalde bedingen in de algemene voorwaarden vernietigbaar, zodat ze geen effect hebben op de overeenkomst. Dit zijn algemene voorwaarden die ‘onredelijk bezwarend’ zijn. Ook wanneer iemand geen redelijke mogelijkheid heeft gekregen om van de algemene voorwaarden kennis te nemen zijn de algemene voorwaarden vernietigbaar.
Voor natuurlijke personen (dus géén bedrijven!) bestaat zowel een zwarte lijst als een grijze lijst met algemene voorwaarden die onredelijk bezwarend zijn of geacht worden te zijn, dus die een van de partijen een té zware last op de schouders leggen. Een onredelijk bezwarend beding is vernietigbaar.
De voorwaarden op de zwarte lijst zijn altijd onredelijk bezwarend, de voorwaarden op de grijze lijst worden vermoed onredelijk bezwarend te zijn. Het verschil is dus dat de opsteller van de algemene voorwaarden die op de grijze lijst staan nog eventueel kan bewijzen dat de voorwaarden wel redelijk zijn. De opsteller van algemene voorwaarden die op de zwarte lijst staan kan dat niet meer. Die voorwaarden zijn altijd vernietigbaar.
Algemene voorwaarden, de zwarte lijst
Welke voorwaarden zijn altijd vernietigbaar? Dit betreft de algemene voorwaarden die een grote inbreuk maken op rechten van een van de partijen zoals:
- de voorwaarde die het recht op tegenprestatie van de tegenpartij uitsluit;
- de voorwaarde tot uitsluiting van de bevoegdheid tot ontbinding van de overeenkomst;
- de voorwaarde dat de prijs eenzijdig verhoogd mag worden en de tegenpartij toch niet onder de overeenkomst uit kan;
- de voorwaarde die de verjaringstermijn op minder dan één jaar zet.
Algemene voorwaarden, de grijze lijst
Aan de andere kant is er de grijze lijst, waarop algemene voorwaarden staan die een minder grote inbreuk maken op de rechten van een van de partijen. Deze algemene voorwaarden worden slechts geacht onredelijk bezwarend (en dus vernietigbaar) te zijn. Er kan hier dus worden bewezen dat het toch een redelijke voorwaarde is. Op deze lijst staan voorwaarden zoals:
- de voorwaarde die ervoor zorgt dat de gebruiker ervan zonder meer onder de overeenkomst uit kan;
- de voorwaarde die een langere opzegtermijn van de overeenkomst voor de tegenpartij dan voor de gebruiker inhoudt;
- de voorwaarde die ervoor zorgt dat de gebruiker ervan een product mag leveren dat flink afwijkt;
- de voorwaarde dat de gebruiker een hele lange tijd heeft om zijn verplichtingen na te komen.
Algemene voorwaarden: niet op de lijsten
Wat nu als er iets in de algemene voorwaarden staat dat niet op de zwarte of grijze lijst staat? Wat als u een bedrijf heeft en geen beroep kunt doen op deze lijsten? Zijn dan alle algemene voorwaarden toegestaan? Nee.
In die gevallen kunt u gewoon voor het basisartikel voor onredelijk bezwarende bedingen gaan, maar dan moet u wel zelf bewijzen dat de algemene voorwaarden onredelijk bezwarend zijn. Dat is natuurlijk een stuk lastiger dan wanneer de voorwaarde al in de zwarte of grijze lijst staat, maar het is goed mogelijk dat een beroep op dit artikel u onder bepaalde voorwaarden uit laat komen.
Algemene voorwaarden – Conclusie
Na dit artikel gelezen te hebben zal de gemiddelde lezer zich gesterkt voelen om de algemene voorwaarden nooit meer door te lezen. Als er problemen zijn kan hij er immers toch weer onder uit. Dat klopt dan ook tot op zekere hoogte. Het niet lezen van algemene voorwaarden heeft niet tot gevolg dat u niet onder onredelijke bedingen uit kunt.
Het probleem is echter dat de algemene voorwaarden in beginsel wél geldig zijn, u bent er immers (stilzwijgend) mee akkoord gegaan. Als u daarna een beroep doet op het feit dat ze ‘onredelijk bezwarend’ zijn, zult u dat moeten bewijzen. Dat kost vaak veel moeite en zal ook soms niet lukken. Daarnaast zal de opsteller van die voorwaarden er vaak niet mee akkoord gaan (hij is immers geen jurist en heeft geen boodschap aan ‘onredelijk bezwarend’). Hij zal graag willen zien dat u zich netjes aan zijn voorwaarden houdt. Als dat het geval is, zal het waarschijnlijk tot een juridische procedure komen, met alle kosten die daarbij komen kijken.
Vandaar dat het voornamelijk voor de grotere aankopen een goed idee is om de algemene voorwaarden even door te lezen en te kijken of er rare dingen in staan en niet akkoord te gaan wanneer er iets in staat dat u niet vertrouwt. Voor kleine aankopen kunt u meestal best de gok wagen. Immers, wanneer u voor elke kleine aankoop de algemene voorwaarden moet doorlezen heeft u geen leven meer.
Van de andere kant is het als (web)winkelier of als andere gebruiker van algemene voorwaarden, belangrijk dat de algemene voorwaarden goed zijn opgesteld. Het opstellen van algemene voorwaarden kost wat vooraf, maar voorkomt achteraf veel problemen.
Heeft u toch ongunstige algemene voorwaarden getekend waar u vanaf wilt of moeten er goede algemene voorwaarden worden opgesteld, dan is het de moeite waard om contact op te nemen met een jurist.
