Welke algemene voorwaarden zijn niet toegestaan?

In veel schriftelijke overeenkomsten wordt verwezen naar algemene voorwaarden. Vaak zijn dat vele pagina’s met juridische bepalingen. Sommige ondernemers hebben dan ook nog aparte inkoopvoorwaarden, aparte verkoopvoorwaarden et cetera. Het is als wederpartij vaak lastig om nog door de bomen het bos te zien.

Gelukkig helpt de wet daar enigszins bij voor kleine wederpartijen. In dit artikel bekijken we welke algemene voorwaarden zoal niet zijn toegestaan, welke algemene voorwaarden vermoedelijk niet zijn toegestaan en hoe u hier het best mee kunt omgaan.

Let wel: het gaat hier dus om de inhoud van de algemene voorwaarden die al dan niet is toegestaan. Zijn de algemene voorwaarden met correcte inhoud niet juist van toepassing verklaard of is er geen redelijke mogelijkheid tot kennisname geboden, dan kunnen ze alsnog ongeldig zijn.

De inhoud van algemene voorwaarden

Wanneer het gaat om de inhoud van algemene voorwaarden, geldt in beginsel dat alles is toegestaan, aangezien ook voor algemene voorwaarden het beginsel van contractvrijheid geldt. Toch zijn voor bepaalde groepen beschermende bepalingen opgenomen, waardoor bepaalde algemene voorwaarden feitelijk gezien niet toegestaan zijn als met die personen/ondernemingen wordt gehandeld.

De wet maakt een onderscheid tussen drie groepen. Vrij vertaald zijn dat:

Grote ondernemingen;
- Het betreft hier rechtspersonen die laatstelijk een volledige jaarrekening hebben gepubliceerd of
- ondernemingen met meer dan 50 werknemers.
Midden- en kleinbedrijf;
- Alle ondernemingen die niet als grote onderneming aan te merken zijn.
Particulieren.

Deze opsomming gaat van onbeschermd, naar zeer beschermd.

Zo krijgen grote ondernemingen geen extra bescherming van de wet: zij worden geacht de algemene voorwaarden van de wederpartij te lezen en er bewust mee akkoord te gaan.
Het midden- en kleinbedrijf wordt meer beschermd. Zij kunnen een beroep doen op het feit dat een bepaalde bepaling in de algemene voorwaarden van de wederpartij onredelijk bezwarend is.
De particulieren worden het meest beschermd door de wet. Zij kunnen niet alleen een beroep doen op de onredelijk bezwarendheid van bepaalde bedingen, ze worden ook nog geholpen doordat de wet een aantal bedingen specifiek als onredelijk bezwarend voor particulieren aanmerkt (de zwarte lijst) en een aantal bedingen als vermoedelijk onredelijk bezwarend aanmerkt (de grijze lijst).

We bekijken deze drie groepen hierna.

Grote ondernemingen: algemene voorwaarden (bijna) altijd toegestaan

Zoals gezegd, grote ondernemingen krijgen geen extra bescherming van de wet met betrekking tot algemene voorwaarden. Zij zullen dus de voorwaarden van een wederpartij goed moeten doorlezen en slechts onder die voorwaarden contracteren wanneer ze het eens zijn ermee.

Dat wil overigens niet zeggen dat grote ondernemingen in alle gevallen gebonden zijn aan deze voorwaarden. Ze kunnen uiteraard nog steeds een beroep doen op algemene bepalingen uit het civiele recht om de algemene voorwaarden aan de kant te zetten. Specifiek kan dan gedacht worden aan een beroep op de redelijkheid en billijkheid.

MKB: onredelijk bezwarende algemene voorwaarden niet toegestaan

De wet stelt, dat voor MKB een beding in algemene voorwaarden vernietigbaar is, wanneer het onredelijk bezwarend is voor de wederpartij. Deze kan zich dan op de vernietigbaarheid beroepen en zo het beding ongeldig maken. Dergelijke onredelijk bezwarende algemene voorwaarden zijn dus niet toegestaan.

Bij de bepaling of (een gedeelte van) de algemene voorwaarden onredelijk bezwarend zijn, wordt gekeken naar:

de aard van de overeenkomst;
de (overige) inhoud van de overeenkomst;
de wijze waarop de voorwaarden tot stand zijn gekomen;
de wederzijds kenbare belangen van beide partijen;
eventuele overige omstandigheden van het geval.

Kortom: er wordt gekeken naar ‘het gehele plaatje’, voordat de conclusie wordt getrokken dat bepaalde algemene voorwaarden onredelijk bezwarend zijn.

Particulieren: onredelijk bezwarend, de zwarte lijst en de grijze lijst

Particulieren hebben dezelfde bescherming als het MKB en de grote ondernemingen en kunnen zich dus ook beroepen op onredelijk bezwarendheid en op de redelijkheid en billijkheid. Voor wat betreft het beroep op het feit dat een beding onredelijk bezwarend zou zijn geldt, dat particulieren tevens een beroep kunnen doen op de zwarte lijst en de grijze lijst.

De zwarte lijst bevat bedingen waarvan de wetgever stelt dat ze altijd onredelijk bezwarend zijn voor particulieren. Feitelijk gezien komt dat erop neer dat ze niet zijn toegestaan, althans, dat particulieren ze altijd buiten toepassing kunnen verklaren als ze dat willen. Het betreft bedingen als:

De wederpartij mag de overeenkomst niet ontbinden bij wanprestatie;
De beoordeling of er sprake is van wanprestatie komt toe aan de gebruiker van de algemene voorwaarden;
De gebruiker van de algemene voorwaarden mag de prijs uit de overeenkomst binnen drie maanden na het sluiten ervan eenzijdig verhogen, de wederpartij mag dan niet ontbinden.
Er is een andere rechter bevoegd dan de volgens de wet bevoegde rechter en de wederpartij mag zich niet tot de volgens de wet bevoegde rechter wenden.
Opzegging van de overeenkomst kan niet per e-mail, terwijl de totstandkoming wél per e-mail heeft plaatsgevonden.

Daarnaast is er een grijze lijst met algemene voorwaarden. Deze algemene voorwaarden worden vermoed onredelijk bezwarend te zijn (en worden dus vermoed niet te zijn toegestaan). De gebruik van de algemene voorwaarden kan echter wel bewijs leveren waaruit blijkt dat ze niet onredelijk bezwarend zijn. Het betreft hier bedingen zoals:

Er mag een wezenlijk ander product worden geleverd dan is overeengekomen.
Er is een zeer lange levertijd.
Er hoeft nooit enige schadevergoeding te worden betaald, zelfs niet als daar een wettelijke verplichting toe zou bestaan.
De wederpartij heeft een langere opzegtermijn bij het opzeggen van de overeenkomst dan de gebruiker van de algemene voorwaarden.

Met deze twee lijsten hebben particulieren een goede troef in handen om zich te richten tegen hen onwelgevallige algemene voorwaarden. Het is daarom van belang als ondernemer, dat u uw algemene voorwaarden goed opstelt, zodat ze geen onredelijk bezwarende bedingen bevatten (en zeker geen bedingen die op de zwarte of grijze lijst staan).