Schade kan op verschillende manieren worden geleden. De Nederlandse wet geeft daarom behalve de mogelijkheid tot vergoeding van vermogensschade (‘financiële schade’) ook de mogelijkheid tot het vorderen van smartengeld.
In dit artikel bekijken we wanneer er smartengeld gevorderd kan worden, wat de voorwaarden ervoor zijn, wanneer er géén smartengeld gevorderd kan worden en hoe de hoogte van smartengeld wordt berekend.
Smartengeld
Smartengeld is een schadevergoeding voor schade die in beginsel niet direct aan een geldbedrag te koppelen is. Het verlies van een vinger of de aantasting van uw goede naam is immers lastiger in geld uit te drukken dan een afgetrapte autospiegel of een verloren geldbedrag.
In elk geval geeft de Nederlandse wet de mogelijkheid om zowel voor vermogensschade als voor niet-vermogensschade schadevergoeding te vorderen. De vergoeding voor niet-vermogensschade (verlies van een vinger of aantasting van de goede naam) is echter enkel onder bepaalde omstandigheden mogelijk.
Voor welke soorten schade is smartengeld mogelijk?
Niet voor alle soorten immateriële schade is het vorderen van smartengeld mogelijk. Smartengeld kan in beginsel enkel gevorderd worden voor de volgende soorten schade.
- Degene die aansprakelijk wordt gesteld het doel had om deze schade toe te brengen. Er moet dus sprake van opzet zijn geweest.
- Iemand beschadigt opzettelijk een erfstuk van een ander waarvan hij weet dat de ander er grote waarde aan hecht. Hij zal dan niet enkel het erfstuk moeten vergoeden, maar ook smartengeld moeten betalen.
- De schade waarvoor smartengeld wordt gevorderd is lichamelijk letsel (letselschade), schade door aantasting in eer of goede naam (reputatieschade) of schade die is ontstaan doordat de benadeelde op een andere manier in zijn persoon is aangetast.
- Op grond van dit artikel kan letselschade worden gevorderd. Denk aan het gebroken been of een opgelopen whiplash.
- Bij reputatieschade kan worden gedacht aan schade vanwege onrechtmatige publicaties of beschuldigingen (denk aan smaad/laster).
- Het aantasten van een benadeelde op een andere manier in zijn persoon kan bijvoorbeeld gebeuren door discriminatie, seksueel misbruik of schending van privacy.
- De reden waarvoor smartengeld wordt gevorderd is gelegen in aantasting van de nagedachtenis van een overledene die, als hij nog in leven zou zijn geweest, zelf schadevergoeding had kunnen vorderen. De vordering tot schadevergoeding is enkel mogelijk door een aantal directe naasten van de overledene.
- Aantasting van de nagedachtenis bij nabestaanden levert ook een reden op om smartengeld te vorderen. Denk ook hier aan bijvoorbeeld onrechtmatige publicaties, smaad, laster, et cetera.
Van belang om te vermelden is, dat smartengeld in uitzonderingsgevallen ook in andere situaties gevorderd kan worden. De wet stelt dan specifiek dat smartengeld in een dergelijk geval mogelijk is. Een voorbeeld is het recht op schadevergoeding bij derving van reisgenot indien er wanprestatie onder een reisovereenkomst plaatsvindt.
Voor welke soorten schade is smartengeld niet mogelijk?
In beginsel komen schades die niet onder bovenstaande categorieën vallen niet voor smartengeld in aanmerking, al kunnen daar dus (zie laatste alinea) in sommige gevallen uitzonderingen op worden gemaakt door de wet zelf.
Een voorbeeld van schade waarbij de benadeelde niet in aanmerking komt voor smartengeld is bijvoorbeeld wanneer er (immateriële) schade is geleden doordat er verdriet is vanwege het overlijden of letsel van een familielid. Dergelijke schades vallen niet onder bovenstaande categorieën en komen, hoe vervelend ook, niet voor de betaling van enige vorm van schadevergoeding in aanmerking.
Voorwaarden voor smartengeld
De Nederlandse wet kent als hoofdregel: ‘Ieder draagt zijn eigen schade’. Dat wil dus ook zeggen: iedereen draagt zijn eigen immateriële schade en dus is er in beginsel geen recht op smartengeld in de eerder genoemde situaties.
Er zijn natuurlijk uitzonderingen. Zo kan er (enkel in bovenstaande situaties!) smartengeld worden gevorderd wanneer er sprake is van een wettelijke plicht tot het betalen van schadevergoeding. Die kan op een aantal manieren ontstaan.
Verreweg in de meeste gevallen zal een vordering tot het moeten betalen van smartengeld voortvloeien uit:
- Onrechtmatige daad. Er moet dus ook worden voldaan aan de wettelijke voorwaarden voor onrechtmatige daad. Wordt daar niet aan voldaan, dan is er dus géén recht op smartengeld, ondanks dat het specifieke geval wellicht wel onder een van de eerdergenoemde situaties valt.
- Wanprestatie. Voordat er sprake is van schadevergoeding wegens wanprestatie, zal de schuldenaar vaak eerst in verzuim moeten zijn. Om het verzuim te laten intreden, moet vaak een ingebrekestelling worden verzonden. Pas daarna kan er aanspraak worden gemaakt op smartengeld.
Twijfelt u of er sprake kan zijn van een recht op smartengeld, dan is het te adviseren om een jurist te raadplegen over wat uw kansen in een specifieke situatie zijn.
Hoogte schadevergoeding
De hoogte van toe te kennen smartengeld is niet wettelijk vastgelegd en de rechter kan naar billijkheid een vergoeding toekennen. Vanwege die grote vrijheid van de rechter, is er er geen algemene berekening te maken.
Wel kunnen er aan de hand van de rechtspraak een aantal verschillende factoren worden onderscheiden die invloed kunnen hebben op de hoogte van het smartengeld. Aangezien elke situatie anders is, zullen niet in elke situatie alle factoren worden meegewogen. Van belang kunnen onder meer zijn:
- Het soort nadeel dat is geleden;
- De ernst van het nadeel;
- De behandeling ervan;
- De mate van beperkingen zelfs ná behandeling van het nadeel;
- De mate van zekerheid dat het nadeel is ontstaan door de betreffende gebeurtenis.
Bij het claimen van smartengeld is het goed om u te realiseren, dat Nederlandse rechters conservatief zijn met het toekennen van schadevergoedingen. Dat wil zeggen: Amerikaanse taferelen, waarbij miljoenen dollars aan smartengeld worden toegekend, komen in Nederland niet voor. Desalniettemin, kan de toekenning van smartengeld toch om aanzienlijke bedragen gaan, vaak tienduizenden euro’s.
Wilt u weten wat uw rechten wél zijn, dan is het verstandig om contact op te nemen met een jurist. Hij kan aan de hand van de rechtspraak bekijken hoeveel smartengeld in soortgelijke zaken is uitgekeerd.
Smartengeld – Conclusie
Wanneer u nadeel heeft geleden, kan het zo zijn dat u in aanmerking komt voor vergoeding daarvan. Er zal dan een wettelijke plicht tot schadevergoeding moeten zijn, voortkomend uit bijvoorbeeld onrechtmatige daad of wanprestatie. Voor niet-vermogensschade wordt op basis daarvan in sommige gevallen smartengeld uitgekeerd, al is het zeker niet altijd mogelijk om smartengeld te vorderen.
Twijfelt u of er een aanleiding is tot het vorderen van smartengeld of wilt u weten wat in met uw situatie vergelijkbare zaken is betaald? Raadpleeg dan een goede jurist in, die kan uitzoeken óf er een recht op smartengeld bestaat en zo ja: hoe hoog een vergoeding zou kunnen zijn.
