We krijgen graag geschenken en zeker met feestelijke gebeurtenissen (onze verjaardagen, die van de Goedheiligman, Kerstmis et cetera) gebeurt dat dan ook vaak. Het geven van dergelijke geschenken is een schenking.
Uiteraard kennen we de term schenking minstens net zo goed in een andere context: het geven van een geldsom aan bijvoorbeeld kinderen, kleinkinderen of een goed doel.
Wij bekijken de schenking in juridisch opzicht, want ook dat is er. De schenking is namelijk een bijzondere overeenkomst. We bekijken wat een schenking is, wat de regels zijn en hoe een schenking ongedaan kan worden gemaakt.
Schenking
Volgens de wet, is schenking een overeenkomst die ervoor zorgt dat de schenker ten koste van zijn eigen vermogen de begiftigde verrijkt. De schenker krijgt daar niets voor terug.
In tegenstelling tot wat velen denken, is schenking een overeenkomst. Er vindt dus een aanbod tot schenking plaats én een aanvaarding daarvan. Dat is ook logisch: anders schenkt u uw buurman uw kapotte wasdroger en uw vuilnis.
Het aanbod tot schenking wordt wel gemakkelijk geacht te zijn aanvaard: zodra uw buurman erachter komt dat u hem een kapotte wasdroger wil schenken en hij wijst dat aanbod niet direct af, heeft hij het (stilzwijgend) aanvaard.
Een schenking wordt normaal gesproken gedaan bij leven, maar het is in sommige gevallen mogelijk om de schenking pas te laten plaatsvinden na overlijden.
Schenking ongedaan maken
Het komt regelmatig voor dat degene die een schenking heeft gedaan, daar achteraf spijt van heeft. In beginsel is dat spijtig, want ‘pacta sunt servanda’: overeenkomsten moeten worden nagekomen, dus ook een schenkingsovereenkomst. Toch zijn er meer dan voldoende mogelijkheden om een schenking van tafel te krijgen.
Zo kan een schenking worden aangegaan onder een ontbindende voorwaarde of een opschortende voorwaarde. Treedt een ontbindende voorwaarde in, dan kan de schenking ongedaan worden gemaakt.
Om de schenking ongedaan te maken, kan eventueel tevens gebruik worden gemaakt van de mogelijkheid te schenking te vernietigen.
Vernietiging schenking
Er kan gebruik worden gemaakt van de ‘normale’ wilsgebreken om de schenking ongedaan te maken: bedrog, bedreiging, misbruik van omstandigheden en dwaling. Slaagt een beroep op een van de wilsgebreken, dan vindt vernietiging van de overeenkomst plaats.
Juist misbruik van omstandigheden is daarbij van belang, want in het geval van een schenking, moet de begunstigde aantonen dat er geen sprake is van misbruik van omstandigheden, in plaats van dat de schenker moet aantonen dat er wel sprake van is. Er is dus sprake van een zogenaamde ‘omgekeerde bewijslast’. Die omgekeerde bewijslast geldt niet, indien de schenking bij notariële akte is vastgelegd óf indien het omkeren van de bewijslast tegen de redelijkheid en billijkheid in gaat.
Tevens is een schenking vernietigbaar wanneer de schenker ziek was en de schenking wordt gedaan aan zijn verzorger/verpleger of zijn geestelijk verzorger. Ook wanneer de schenking plaatsvindt terwijl de schenker in een bejaardenhuis of psychiatrische inrichting wordt behandeld, is zij gemakkelijk vernietigbaar wanneer ze aan medewerkers/leidinggevenden van die inrichting wordt gedaan. Deze regels bestaan uiteraard om misbruik van een gemakkelijk beïnvloedbaar schenker te voorkomen. Verjaring van deze mogelijkheid tot vernietiging gebeurt na drie jaar.
Ten slotte is een schenking gedurende één jaar na ontdekking vernietigbaar indien:
- De schenking bepaalde verplichtingen voor de begunstigde inhield, die hij niet nakomt;
- De begiftigde een (poging tot een) misdrijf pleegt tegen de schenker of zijn naasten;
- De begiftigde verplicht is om in het onderhoud van de schenker bij te dragen, maar hij dit niet doet.
Schenking en overlijden
De wet bevat veel regels over het overlijden van een van beide partijen tijdens (het proces van) de schenking. Denk daarbij aan onder meer:
- Schenkingen die pas na het overlijden van de schenker moeten worden uitgevoerd;
- Schenkingen die vernietigd moeten worden na overlijden van de schenker;
- Een nog openstaand aanbod van een schenking, waarbij de schenker reeds is overleden;
- Situaties waarin de (toekomstig) begunstigde is overleden.
Het verdient aanbeveling om in dergelijke specifieke gevallen een jurist te raadplegen om advies op maat te verkrijgen.
De schenking in fiscaal opzicht
Bij het doen van een schenking, gelden ook fiscale regels. Het is van belang om daar rekening mee te houden en ervoor te zorgen dat u niet ongewild te veel belasting betaalt. Er gelden schenkingsvrijstellingen (die regelmatig veranderen). Op de website van de Belastingdienst, kunt u meer vinden over de fiscale gevolgen van de schenking die u wilt doen of gaat ontvangen.
Wilt u gaan schenken om juist belasting te ontwijken, dan is het verstandig om met een fiscalist contact op te nemen om te bezien wat de meest gunstige manier is om uw schenking vorm te geven.
Schenking – Conclusie
De schenking is wettelijk gezien ‘gewoon’ een overeenkomst, al heeft de wet er wel een aantal extra regels aan verbonden. Die gaan voornamelijk over een bescherming van de gemakkelijk beïnvloedbare schenker, over schenking bij overlijden en over het vernietigen van een schenking.
Heeft u vragen of conflicten rondom een schenking, dan is het verstandig, gezien de specifieke regelgeving, om een jurist in te schakelen. Besluit u dat te doen, doe dat dan tijdig, aangezien er korte verjaringstermijnen gelden en u van een begunstigde die het geld heeft uitgegeven (de ‘kale kip’) niet meer kunt plukken.
