Zodra een overeenkomst wordt gesloten voor de koop van bepaalde goederen, zal de verkoper de goederen moeten leveren aan de koper, terwijl de koper de koopprijs aan de verkoper moet betalen. Vaak wordt in een dergelijk geval gebruik gemaakt van een eigendomsvoorbehoud.
In dit artikel komt aan de orde wat eigendomsvoorbehoud precies inhoudt, waarvoor het wordt gebruikt, hoe het werkt wanneer het eigendomsvoorbehoud wordt ingeroepen en hoe het zit met eigendomsvoorbehoud wanneer het faillissement van de koper wordt uitgesproken.
Overeenkomst zonder eigendomsvoorbehoud
Bij de koopovereenkomst van goederen (vaak tussen bedrijven), wordt door de verkoper vaak krediet geleverd aan de koper. Vaak gebeurt dit in de vorm van een betalingstermijn. De koper krijgt de goederen en moet binnen dertig dagen betalen. Wanneer de koper netjes betaalt is er niets aan de hand, maar wanneer de koper zijn verplichtingen niet nakomt en wanprestatie pleegt, heeft de verkoper een probleem.
De verkoper zal de koper moeten sommeren om de koopprijs te betalen en zal hem eventueel moeten dagvaarden om via de rechter een executoriale titel te verkrijgen, zodat beslaglegging kan plaatsvinden, waarna goederen moeten worden verkocht (toeëigening is niet mogelijk!). Als deze goederen er niet meer zijn wordt het lastig voor de beslaglegger.
Vooral in geval van faillissement is een vordering op de schuldeiser zelf een stuk minder sterk dan een positie eigenaar van het goed omdat dat onder eigendomsvoorbehoud is geleverd.
Eigendomsvoorbehoud
Het afspreken van een eigendomsvoorbehoud kan dus erg interessant zijn voor de verkoper. Hij verkoopt en verschaft de macht over de zaken dan aan de koper, maar wel onder de opschortende voorwaarde dat de koper de koopsom betaalt. Kortom: de verkoper belooft dat hij de zaak zal zal overdragen aan de koper, maar als de prijs niet wordt betaald, gaat deze afspraak teniet.
Wordt de voorwaarde van betaling vervuld, dan wordt de koper de nieuwe eigenaar. Tot op dat moment blijft de verkoper goederenrechtelijk gezien de eigenaar en is de koper geen eigenaar, maar houder van het goed.
Voor welke vorderingen?
Eigendomsvoorbehoud is niet voor elke vordering mogelijk. Het is slechts in drie gevallen mogelijk:
- Wanneer het de tegenprestatie betreft voor krachtens overeenkomst geleverde of te leveren zaken (dus reeds geleverde én nog te leveren zaken);
- Wanneer het de tegenprestatie betreft voor geleverde diensten die bij de zaken van (1) zijn geleverd (bijvoorbeeld de monteur die een telefoon komt installeren);
- Wanneer eigendomsvoorbehoud geldt voor vorderingen die uit het niet nakomen van de overeenkomst voortvloeien. Denk aan schadevergoeding of een vordering uit een boetebeding.
Inroepen eigendomsvoorbehoud
Wanneer de koper van het goed niet de koopsom overdraagt, zoals afgesproken, kan het eigendomsvoorbehoud worden ingeroepen. Voor de verkoper houdt dit in dat hij zich op het eigendom van de zaak beroept. Hij eist de zaak op als zijnde eigenaar ervan. Dit is dus een verschil met het hypotheekrecht en het pandrecht, die beiden zekerheidsrechten zijn en waar de tot zekerheid strekkende zaak verkocht moet worden zodat de schuldeisers zich kunnen verhalen op de opbrengst.
Werkt de koper van de zaak niet mee en wil hij deze niet afgeven, dan heeft de eigenaar die het eigendomsrecht inroept op basis van het eigendomsvoorbehoud een executoriale titel nodig. Hiervoor zal hij naar de rechter moeten, waarna hij beslag kan leggen. Eventueel conservatoir beslag (bewarend beslag totdat er een uitspraak is) is mogelijk.
Eigendomsvoorbehoud in bijzondere situaties
Het eigendomsvoorbehoud levert overigens op zichzelf weer interessante juridische problemen op, wanneer zich bijzondere situaties voordoen.
Denk daarbij bijvoorbeeld aan de mogelijkheid dat een goed dat onder eigendomsvoorbehoud is overgedragen, nogmaals wordt overgedragen aan een derde. Wat gebeurt er wanneer het eigendomsvoorbehoud dan wordt ingeroepen?
Denk ook aan het eigendomsvoorbehoud in het geval van faillissement. Geldt het eigendomsvoorbehoud dan ook nog? Hoe zit het met bodemverhuurconstructies die zijn gemaakt om producten die zijn geleverd met eigendomsvoorbehoud niet in handen te laten vallen van de fiscus die via zijn bodemrecht goederen kan opeisen die onder het eigendomsvoorbehoud vallen?
Zo zijn er nog veel meer bijzondere situaties te bedenken waarin het eigendomsvoorbehoud een rol speelt. Is dit bij u het geval, neemt u dan contact op met een jurist voor een advies op maat.
Eigendomsvoorbehoud – Conclusie
Het eigendomsvoorbehoud is een juridische constructie die niet altijd even gemakkelijk is. Veel niet juristen zien hierdoor vaak door de bomen het bos niet meer en weten niet meer wat mogelijk is en wat niet mogelijk is.
Het is verstandig om een goede jurist in te schakelen wanneer u problemen ondervindt met betrekking tot het eigendomsvoorbehoud, zowel wanneer u het wilt overeenkomen, u het wilt inroepen of wanneer een wederpartij het eigendomsvoorbehoud tegen u inroept.
