Wanneer een werknemer geheel of gedeeltelijk arbeidsongeschikt wordt, kan hij in eerste instantie een beroep doen op zijn werkgever. Na twee jaar is die mogelijkheid er niet meer. Dat vangt de WIA op.
In dit artikel zal onder andere worden besproken wat de WIA precies is, wie een beroep kunnen doen op de WIA, welke voorwaarden en verplichtingen uit de WIA volgen en wat er gebeurt wanneer de verplichtingen niet worden gevolgd.
WIA
WIA is de afkorting van Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen. De WIA is de opvolger van de WAO en is een wet die het inkomen van (gedeeltelijk) arbeidsongeschikte werknemers regelt. Het is een zogenaamde werknemersverzekering, waar alle werknemers automatisch meebetalen door inhoudingen op hun loon (vaak net als andere inhoudingen ‘belasting’ genoemd, maar officieel zijn het sociale premies). Het UWV draagt zorg voor de uitvoering van de WIA.
Er zijn in de WIA twee soorten arbeidsongeschikten: ‘Volledig en duurzaam arbeidsongeschikten’ en ‘gedeeltelijk arbeidsgeschikten’. Sommige wettelijke regels gelden voor beide soorten, maar de WIA heeft ook specifieke regels voor beide soorten arbeidsongeschiktheid.
De WIA is een erg uitgebreide wet, waardoor deze niet geheel in dit artikel besproken kan worden. Er worden enkel hoofdlijnen besproken, uitzonderingen of bijzonderheden worden achterwege gelaten.
Verzekerden WIA
De verzekerden voor de WIA zijn uiteraard alle werknemers, die automatisch via inhoudingen op hun loon de sociale premies afdragen. Werknemers blijven tot vier weken na hun uitdiensttreding verzekerd op grond van de WIA.
Werknemers zijn verplicht verzekerd op grond van de WIA. Personen die geen werknemers zijn, maar zelfstandige, kunnen echter ook arbeidsongeschikt worden. Hebben zij niets geregeld, dan valt hun inkomen terug en komen ze enkel eventueel in aanmerking voor een bijstandsuitkering.
Voor hen geldt de mogelijkheid om een arbeidsongeschiktheidsverzekering af te sluiten bij een verzekeraar, maar ze hebben ook de mogelijkheid om zich te verzekeren via de WIA. Overigens geldt dit niet enkel voor zelfstandigen, maar ook voor sommige anderen. Om van deze mogelijkheid gebruik te kunnen maken stelt de WIA echter wel een aantal aanvullende eisen.
Onder andere op gedetineerden, niet in Nederland woonachtigen en gepensioneerden is de WIA niet van toepassing. Zij kunnen dus geen aanspraak maken op een uitkering op grond van deze wet.
Ingang WIA
Wanneer iemand die verzekerd is op grond van de WIA arbeidsongeschikt wordt, kan hij niet direct een beroep doen op de WIA. Er geldt een wachttijd van 104 weken (2 jaar).
Dat houdt niet in dat de verzekerde die twee jaar op een houtje moet bijten. Zijn werkgever is namelijk verplicht om hem zijn loon door te betalen voor twee jaar. Ontslag is (uitzonderingen daargelaten) niet mogelijk in de periode van ziekte, dat is pas mogelijk na twee jaar. Lees voor meer informatie hierover het artikel over loondoorbetaling bij ziekte.
Verplichtingen verzekerde WIA
Iemand die verzekerd is voor de WIA moet voldoende voorzorgsmaatregelen nemen om te voorkomen dat hij een beroep op een arbeidsongeschiktheidsuitkering moet doen. Hij moet tevens voldoende reïntegratie-inspanningen verrichten, moet een adequate behandeling ondergaan voor zijn ziekte of gebrek en moet meewerken wanneer zijn werkgever maatregelen treft om hem passende arbeid te laten verrichten.
Wanneer er een beroep op de WIA wordt gedaan, heeft de verzekerde ook verplichtingen. Zo moet hij uit eigen beweging zo spoedig mogelijk alle informatie aan het UWV doorgeven die van invloed kan zijn op zijn recht op uitkering (of de hoogte/betaling daarvan). Tevens moet hij meewerken aan controle door het UWV.
Wanneer de verzekerde niet volledig en duurzaam arbeidsongeschikt is voor de WIA, moet hij tevens in voldoende maten proberen mogelijkheden te behouden of verkrijgen om zo passende arbeid te kunnen uitvoeren.
Volledig en duurzaam arbeidsongeschikten
Er ontstaat een recht op een arbeidsongeschiktheidsuitkering voor iemand die de wachttijd van 102 weken heeft doorlopen, volledig en duurzaam (blijvend) arbeidsongeschikt is en niet is uitgesloten van de WIA. Volledig en duurzaam arbeidsongeschikt houdt in dat de werknemer meer dan 80% arbeidsongeschikt is.
De hoogte van de arbeidsongeschiktheidsuitkering voor volledig en duurzaam arbeidsongeschikten is op grond van de WIA 75% van het maandloon. Eventuele andere inkomsten per kalendermaand worden (via een bepaalde formule) in mindering gebracht op de uitkering. Zijn die inkomsten te hoog, dan zal volgens de WIA een onderzoek gedaan worden naar het de vraag of de persoon nog wel volledig en duurzaam arbeidsongeschikt is.
Gedeeltelijk arbeidsgeschikten (WGA)
Iemand die niet volledig en duurzaam arbeidsongeschikt is, kan toch recht hebben op een uitkering volgens de WIA: de WGA-uitkering, een uitkering voor gedeeltelijk arbeidsgeschikten.
De WIA geeft aan dat er een recht is op een WGA-uitkering wanneer de verzekerde ziek wordt en de wachttijd heeft doorlopen, hij gedeeltelijk arbeidsgeschikt is en er geen uitsluitingsgrond van toepassing is. Gedeeltelijk arbeidsgeschikt houdt in dit geval in dat de werknemer meer dan 35% arbeidsongeschikt is.
Wanneer er voldaan is aan de zogenaamde ‘referte-eis’ uit de WIA (o.a. ten minste 26 van de 36 weken voor de ziekte hebben gewerkt), geldt een loongerelateerde uitkering en daarna een loonaanvullingsuitkering of vervolguitkering. Wanneer er niet voldaan wordt aan de referte-eis, geldt enkel de loonaanvullingsuitkering of de vervolguitkering.
Bij de loongerelateerde uitkering geldt een uitkering die gelijk is qua duur en hoogte aan de WW-uitkering. De eerste twee maanden 75%, daarna 70% van het laatstverdiende loon, per gewerkt jaar ongeveer één maand uitkering met een minimum van drie maanden. Het inkomen dat zelf door degene die gedeeltelijk arbeidsongeschikt is wordt vergaard wordt naar rato verrekend.
Bij de loonaanvullingsuitkering uit de WIA wordt gekeken naar welk deel van het inkomen de persoon zelf nog zou kunnen vergaren. Als uitkering wordt gegeven 70% van het verschil tussen het oude loon en het deel dat de gedeeltelijk arbeidsongeschikte zelf nog kan vergaren.
Terugvordering uitkering WIA
Een uitkering die op grond van de WIA onverschuldigd is betaald of verstrekt zal door het UWV worden teruggevorderd. Het UWV heeft daarbij wel de mogelijkheid om de terugvordering stop te zetten of minder terug te vorderen.
Wordt niet vrijwillig voldaan aan de vordering tot terugbetaling, dan geeft de WIA het UWV de mogelijkheid om het in te vorderen door middel van een dwangbevel.
Weigering WIA en boete op grond van WIA
Wanneer verplichtingen die volgen uit de WIA niet of niet voldoende worden nagekomen, kan het UWV besluiten om een uitkering te weigeren. Dit kan zowel een tijdelijke weigering zijn als een blijvende weigering. Het UWV kan ook eerst een schriftelijke waarschuwing geven.
Daarnaast is het mogelijk dat het UWV op grond van de WIA een boete oplegt wanneer de verplichting tot het geven van inlichtingen niet of niet correct wordt nagekomen. Let daarbij op: het gaat hier om het geven van inlichtingen uit eigen beweging over zaken die van invloed kunnen zijn op het recht op een uitkering op grond van de WIA of de hoogte daarvan. Ook hier is het aan het UWV of er een boete wordt gegeven of een schriftelijke waarschuwing.
WIA – Conclusie
De WIA is een uitgebreide wet. Daarom zijn in dit artikel enkel de hoofdlijnen weergegeven. Op grond van de WIA kan iemand volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn, maar ook gedeeltelijk arbeidsgeschikt. Voor beide kwalificaties heeft de WIA andere uitkeringsregels. Onder de 35% arbeidsongeschiktheid kan geen beroep worden gedaan op de WIA. Wanneer er wel een beroep kan worden gedaan en er wordt uitgekeerd, moet er worden voldaan aan een aantal verplichtingen. Het belangrijkste hiervan is de inlichtingenplicht. Wordt daaraan niet voldaan, dan kan de WIA geweigerd worden en kan een boete worden opgelegd door het UWV.
Wanneer u problemen heeft met betrekking tot de WIA, of dat nu een weigering, een verkeerde indeling of een boete is, is het verstandig om de bijstand van een jurist te zoeken. Doe dit zo snel mogelijk: te lang wachten kan betekenen dat er niets of minder meer te doen is tegen de beslissing van het UWV.
