Wanneer iemand spullen in zijn bezit heeft door diefstal of verduistering, kan hij die zelf gebruiken. Toch zal dat meestal niet de bedoeling zijn: gestolen of verduisterde goederen worden meestal verkocht. De juridische term hiervoor is heling. Heling wordt onderverdeeld in opzetheling, gewoonteheling en schuldheling.
Dit artikel gaat over het verschil tussen deze soorten heling, de hoogte van de straf voor heling en de strafbaarheid van poging tot heling en de strafbaarheid voor recidivisten (daders die meerdere malen heling plegen).
Heling: Opzetheling
Wanneer er wordt gesproken over heling, wordt meestal opzetheling bedoeld. Opzetheling is het verwerven van een goed, het voorhanden hebben daarvan, het overdragen of het vestigen van een persoonlijk of zakelijk recht op het goed, terwijl dit goed door een misdrijf is verkregen én degene die de bovenstaande handelingen uitvoert, ook wist dat dit door een misdrijf was verkregen ten tijde van het verwerven, het voorhanden krijgen of het vestigen van het recht.
Kortom: er is sprake van opzetheling wanneer iemand wist dat een goed was gestolen, maar hij dit goed toch verkoopt (of er iets anders mee doet). Wanneer dit het geval is, is er strafbaarheid voor heling.
Daarnaast is er sprake van strafbaarheid voor opzetheling wanneer iemand opzettelijk uit winstbejag een dergelijk door een misdrijf verkregen goed voorhanden heeft of overdraagt. Het verschil met het hierboven beschrevene is dat iemand die uit winstbejag handelt óók strafbaar is wanneer hij na enige tijd uitvond dat het goed van een misdrijf afkomstig was, terwijl dat niet zo is wanneer iemand niet uit winstbejag handelt. Die persoon is enkel strafbaar voor schuldheling wanneer hij dit wist ten tijde van het verwerven of voorhanden krijgen.
Heling: Gewoonteheling
Gewoonteheling is de term voor iemand die van opzetheling een gewoonte maakt. Dat wil dus zeggen dat er meerdere malen heling gepleegd moet worden voordat er sprake is van gewoonteheling. Gewoonteheling is tevens de zwaarste vorm van de drie soorten heling en heeft dan ook de hoogste maximumstraf (zie hierna).
Heling: Schuldheling
Schuldheling is de lichtste vorm van heling. Er is sprake van schuldheling wanneer iemand een goed verwerft (etc. etc.) terwijl hij ten tijde van de verwerving redelijkerwijs had moeten vermoeden dat het goed van een misdrijf afkomstig was. Dit houdt dus in dat iemand voor strafbaarheid voor heling niet hoeft te weten dat het goed afkomstig is van een misdrijf (opzetheling), enkel het moeten vermoeden dat dit het geval is, is voldoende (schuldheling). Uiteraard is de maximumstraf voor schuldheling wel lager dan die voor opzetheling.
Ook bij schuldheling is iemand die uit winstbejag handelt, net als bij opzetheling, strafbaar wanneer hij een goed verwerft (etc. etc.) terwijl hij redelijkerwijs moest vermoeden dat het een door een misdrijf verkregen goed betrof. Dit betekent dat iemand die uit winstbejag handelt óók strafbaar is voor heling wanneer hij na enige tijd pas een vermoeden zou moeten hebben.
De kenmerken van schuldheling zorgen ervoor dat iemand die niet genoeg onderzoek doet naar de herkomst van een bepaald goed, iemand die een oogje dichtknijpt bij duidelijke signalen of iemand die denkt dat 15 euro een normale prijs is voor een goede fiets, veroordeeld zou kunnen worden voor schuldheling.
Verschil schuldheling en opzetheling
Het verschil tussen schuldheling en opzetheling is het feit dat iemand bij schuldheling enkel had moeten vermoeden dat het goed van een misdrijf afkomstig was, terwijl voor opzetheling is vereist dat de dader dit ook daadwerkelijk wist.
De maximumstraf voor schuldheling is dan ook lager dan de maximumstraf voor opzetheling (zie hierna).
De hoogte van de straf voor heling
De hoogte van de maximumstraf voor heling hangt af van het soort heling. Op opzetheling staat een maximumstraf van vier jaar gevangenisstraf. Op gewoonteheling staat een maximumstraf van zes jaar. Op schuldheling staat een maximumstraf van één jaar.
Er kan voor alle soorten heling ook een geldboete van de vijfde categorie (76.000 euro) worden opgelegd. Daarnaast kan ontzetting van bepaalde rechten plaatsvinden: iemand kan worden verboden om bepaalde ambten te bekleden, in het leger te dienen of als advocaat of gerechtelijk bewindvoerder op te treden.
De uiteindelijke hoogte van de straf voor heling hangt uiteraard af van de omstandigheden van de gepleegde feiten. Bij bijvoorbeeld gewoonteheling zal de straf dichter bij het maximum zitten als de heling 250 keer is voorgekomen dan wanneer dat slechts 5 keer is gebeurd.
Voor meer (algemene) informatie over de verschillende soorten straf (ook voor heling), zie het artikel over straffen.
Poging tot heling
Ook poging tot heling is strafbaar. Hiervoor is wel nodig dat er een begin met de uitvoering van de heling wordt gemaakt. Daarnaast is er geen strafbaarheid wanneer wordt afgezien van de heling zonder dat dat door een externe omstandigheid komt (dus dit moet uit iemands eigen initiatief komen en niet omdat er bijvoorbeeld politie in de buurt is).
Poging tot opzetheling en poging tot gewoonteheling is gemakkelijk denkbaar: dit zijn immers delicten waarbij opzet nodig is. Poging tot schuldheling is minder gemakkelijk denkbaar omdat poging een vorm van opzet impliceert. Toch is poging tot schuldheling ook strafbaar volgens de Hoge Raad (in tegenstelling tot bijvoorbeeld poging tot dood door schuld).
Recidive: meerdere malen heling plegen
Wanneer er meerdere malen heling wordt gepleegd kan dat ook invloed hebben op de straf en op de maximumstraf.
Wanneer iemand voor de rechter staat en zich moet verantwoorden voor het meerdere malen gepleegd hebben van heling, kan dat betekenen dat hij voor gewoonteheling wordt aangeklaagd. Gewoonteheling heeft volgens de delictsomschrijving al een hogere straf dan opzetheling.
Wanneer iemand zich moet verantwoorden voor het meerdere malen plegen van schuldheling, moet worden bekeken of er sprake is van één voortgezette handeling (heling van meerdere spullen in één keer) of dat er sprake is van afzonderlijke handelingen. In het laatste geval wordt de maximumstraf namelijk met 1/3 verhoogd.
Ook wanneer iemand al eerder is veroordeeld voor heling kan de maximumstraf hoger worden. Deze wordt namelijk met 1/3 verhoogd als de dader binnen 5 jaar na de laatste veroordeling weer in de fout is gegaan. Daarnaast zal de uiteindelijke straf waarschijnlijk ook hoger worden: de rechter zal rekening houden met het feit dat de dader van de vorige straf niets heeft geleerd en zal een voorwaardelijke straf omzetten in een onvoorwaardelijke straf bij een veroordeling.
Heling – Conclusie
Heling bestaat in drie soorten: opzetheling, gewoonteheling en schuldheling. De maximumstraffen verschillen van één tot zes jaar gevangenisstraf. Ook poging tot heling is mogelijk, zélfs poging tot schuldheling, al lijkt dat in eerste instantie niet logisch. Ten slotte kan recidive een hogere straf betekenen voor heling.
Wanneer iemand wordt beschuldigd van heling is het altijd verstandig om juridische bijstand te zoeken. Dit geldt ook indien iemand niet schuldig is of zich niet schuldig voelt.