Het onderwerp is terug van weggeweest: het verbieden van een politieke partij. Velen vinden bijvoorbeeld dat de PNVD, de Partij voor de Naastenliefde Vrijheid en Diversiteit, de ‘pedopartij’ moet worden verboden omdat ze op zijn zachtst gezegd liberaler met kinderen willen omgaan dan dat de gemiddelde burger dat wil.
Ook de PVV van Geert Wilders moet het vaak ontgelden. Het is in de ogen van velen immers onaanvaardbaar dat (voornamelijk) moslims het moeten ontgelden. Dat is discriminatie en dat is niet toegestaan. Daarom vinden sommigen dat het verbieden van een politieke partij mogelijk moet zijn.
Maar de vraag is dan: kan een politieke partij verboden worden? Geeft de wet daar mogelijkheden voor? Gaat dat niet keihard tegen de democratie in?
Is het verbieden van een politieke partij mogelijk?
De wet kent het begrip ‘politieke partij’ eigenlijk niet. ‘Politieke partij’ komt enkel terug in de wet over de subsidiëring van politieke partijen. Over het oprichten, verbieden of functioneren van politieke partijen zijn geen specifieke wetsartikelen opgenomen. Daarom is het belangrijk om terug te gaan naar de basis, om te weten welke wetsartikelen relevant zijn voor politieke partijen.
Elke politieke partij is een vereniging. Dat wil zeggen dat alle regels over rechtspersonen en de regels over verenigingen in boek 2 van het Burgerlijk Wetboek van toepassing zijn. Voor een verbod op een politieke partij kan gekeken worden naar artikel 2:20 BW.
Daarin staat dat het verbieden van een rechtspersoon (en dus van een politieke partij) mogelijk is op verzoek van het Openbaar Ministerie. Het is dus niet mogelijk op verzoek van de regering, de Tweede Kamer of op het verzoek van iemand anders. Het moet gebeuren op het verzoek van het Openbaar Ministerie.
Als het OM dit verzoekt, kan de rechter een politieke partij waarvan het doel in strijd is met de openbare orde ontbinden. Na een ontbinding, kan de politieke partij echter zonder problemen wederom worden opgericht.
Echter, wanneer de werkzaamheid van de politieke partij in strijd is met de openbare orde (en dat is meestal ook het geval wanneer het doel in strijd is met de openbare orde) kan de rechter, wederom op verzoek van het OM, niet alleen de partij ontbinden, maar kan de rechter de politieke partij tevens verbieden. Het opnieuw oprichten daarvan is dan strafbaar.
Wat is het gevolg van het verbieden van een politieke partij?
Het verbieden van een politieke partij is een civielrechtelijke aangelegenheid. Wanneer de politieke partij verboden is, mag deze niet meer opnieuw worden opgericht. Het overtreden van dat verbod en het wederom oprichten van een verboden vereniging heeft civielrechtelijk geen gevolgen. Uiteraard kan deze nieuwe partij wel opnieuw worden verboden wanneer er weer is voldaan aan de vereisten daarvan.
Wordt de politieke partij toch opnieuw opgericht, dan zijn er wel strafrechtelijke gevolgen. Die worden beschreven in artikel 140 lid 2 van het Wetboek van Strafrecht. Daarin staat dat het deelnemen aan het voortzetten van de werkzaamheid van een organisatie die bij onherroepelijke rechterlijke beslissing verboden is verklaard verboden is. Het gaat dus om de werkzaamheid. De partij hoeft dus niet precies dezelfde te zijn, het voortzetten van enkel de werkzaamheid van de vorige verboden politieke partij is al voldoende om strafbaar te zijn.
Voor het deelnemen aan een verboden politieke partij is een maximumstraf van een jaar gevangenisstraf of een geldboete van 7.400 euro in het artikel opgenomen. De oprichters, leiders of bestuurders van de verboden politieke partij kunnen op een maximumstraf van een derde meer rekenen.
Wordt een politieke partij wel eens verboden?
Het gebeurt vrijwel nooit, aangezien het verbieden van een politieke partij erg gevoelig ligt. Bij het verbieden van een politieke partij is de democratie natuurlijk in het geding. Denk aan veel dictaturen die zogenaamd een democratie zijn. Daar worden immers ook veel partijen verboden totdat er nog maar één of enkelen over zijn. Wordt er te gemakkelijk omgegaan met het verbieden van politieke partijen, dan holt dat de democratie natuurlijk helemaal uit.
Vandaar dat ook in de parlementaire geschiedenis (w.o. 17 476) aangegeven dat er zeer terughoudend moet worden omgegaan met het verbieden van politieke partijen. Het proces van het verbieden van een politieke partij moet, net zoals bijvoorbeeld het verbieden van een kerkgenootschap, veel zorgvuldiger plaatsvinden dan het verbieden van een gewone vereniging of een andere rechtspersoon.
Dat wil niet zeggen dat het niet gebeurt. Sterker nog, het is meer dan eens gebeurd in de Nederlandse geschiedenis. Er kan dan worden gedacht aan bijvoorbeeld CP ’86, een partij die aanzette tot haat tegen vreemdelingen en die in 1998 werd verboden door de Nederlandse rechter.
Is het wenselijk om een politieke partij te verbieden?
Het is duidelijk wat het probleem is met het verbieden van een politieke partij: het uithollen van de democratie.
Het probleem zit hem in het feit dat het Openbaar Ministerie (die het verzoek tot het verbieden van de politieke partij moet doen) onder de dienstdoende minister valt. Die minister zit op zijn plek omdat hij bij een politieke partij hoort. Het is denkbaar dat zijn belangen daar botsen.
Daarom is het zo geregeld dat de rechter de uiteindelijke beslissing maakt tot het verbieden van de politieke partij. Die rechter wordt geacht onafhankelijk te zijn. Enkel partijen die in strijd zijn met de openbare orde zullen worden verboden.
De vraag is natuurlijk of die partijen moeten worden verboden en de democratie ingeperkt moet worden, of dat het volk moet beslissen. Een partij die écht in strijd is met de openbare orde zal immers nooit genoeg stemmen krijgen om de kiesdrempel voor de Tweede Kamer te halen, laat staan om een meerderheid te krijgen. Misschien is het dus toch beter om het volk te laten kiezen en geen politieke partijen te verbieden? Er is geen duidelijk of goed antwoord op te geven, het ligt er maar net aan wat je voorkeur heeft…
Het verbieden van een politieke partij – Conclusie
Het is mogelijk om een politieke partij te verbieden. Dat heeft echter zowel juridisch als filosofisch nogal wat voeten in de aarde. Juridisch is het niet gemakkelijk, terwijl het filosofisch wellicht niet eens wenselijk is.
En of de PVV verboden moet worden? Iedereen heeft recht op zijn eigen mening, maar het is niet waarschijnlijk dat het ooit gaat gebeuren, gezien het feit dat er een flinke hobbel genomen moet worden voordat dat mogelijk is. De PVV zou zich écht moeten misdragen zodat het doel of de werkzaamheid tegen de openbare orde in zou gaan.
Wilt u er werk van maken om een bepaalde landelijke, regionale of plaatselijke politieke partij te verbieden? Heeft u daar gegronde redenen voor? Neem dan contact op met een jurist om te bekijken wat de mogelijkheden precies zijn.
