Met de komst van het internet heeft het creëren van auteursrechtelijke werken en (belangrijker) het maken van inbreuk op het auteursrecht van anderen een vlucht genomen. Iedereen kan het en het is gemakkelijker dan ooit (zowel creatie als inbreuk).
In dit artikel bekijken we waarop auteursrecht rust en waarop niet. Tevens bekijken we kort hoe het auteursrecht werkt.
Auteursrecht
Het auteursrecht rust op elk werk van letterkunde, wetenschap of kunst. Het is dus noodzakelijk dat er sprake is van een ‘werk’ in de zin van de Auteurswet. Is iets géén werk in de zin van de auteurswet, dan kan er hooguit nog bescherming uit andere hoofde op rusten (bijvoorbeeld een octrooi).
Het is daarbij van belang dat het auteursrecht direct rust op de eerder genoemde ‘werken’. Het is dus niet nodig om ‘Copyright 2015’ erbij te zetten of ‘Dit werk is auteursrechtelijk beschermd’. Het enkele maken van het werk, zorgt er al voor dat het auteursrechtelijk beschermd is.
Waarop rust auteursrecht?
Op werken van letterkunde, wetenschap of kunst, rust auteursrecht, maar wat is nu precies een ‘werk van letterkunde, wetenschap of kunst’? De auteurswet geeft daarvoor een opsomming.
Het betreft:
- Boeken;
- Brochures;
- Nieuwsbladen;
- Tijdschriften;
- Andere geschriften;
- Toneelstukken en dramatisch-muzikale werken;
- Mondelinge voordrachten (bijvoorbeeld speeches);
- Choreografische werken en pantomimes;
- Muziekwerken (zowel mét als zonder woorden);
- Tekenwerken, schilderwerken, bouwwerken, beeldhouwwerken;
- Lithografieën;
- Graveerwerken en andere plaatwerken;
- Aardrijkskundige kaarten;
- Wetenschappelijke ontwerpen, schetsen en plastische werken;
- Foto’s;
- Films;
- Toegepaste kunst en tekeningen en modellen van nijverheid;
- Computerprogramma’s en het voorbereidend materiaal.
Daarnaast bevat de wet een ‘restgrond’. Zo valt ook elk ander voortbrengsel op het gebied van letterkunde, wetenschap of kunst onder het auteursrecht. Het maakt daarbij niets uit op elke wijze of in welke vorm het tot stand is gekomen.
Onder het auteursrecht kan in sommige gevallen ook bescherming worden gekregen voor zaken die ogenschijnlijk niets met auteursrecht te maken hebben. Denk daarbij aan de auteursrechtelijke bescherming van de geur van parfum of de smaak van kaas.
Waarop rust geen auteursrecht?
In tegenstelling tot het bovenstaande lijstje dat de wet geeft, rust geen auteursrecht op een aantal geschriften die als ‘andere geschriften’ kunnen worden aangeduid. Het betreft:
- Wetten;
- Besluiten;
- Verordeningen;
- Rechterlijke uitspraken (vonnissen/arresten);
- Administratieve beslissingen.
Bij de eerste drie punten is van belang dat het gaat om wetten, besluiten en verordeningen die door de openbare macht (door de overheid) zijn uitgevaardigd. Besluiten van andere organisaties kunnen dus wel auteursrechtelijk beschermd zijn.
Uitzonderingen
Ondanks dat op bovenstaande werken auteursrecht rust, is het van belang om te melden dat het overnemen van (een gedeelte van) een van deze werken niet automatisch een inbreuk op het auteursrecht is. De wet kent namelijk nogal een aantal uitzonderingen, die ervoor zorgen dat bepaalde handelingen die zonder toestemming worden uitgevoerd géén inbreuk vormen.
Ter indicatie, het betreft onder meer:
- Het overnemen van actuele onderwerpen door nieuwsmedia onderling;
- Citeren uit een werk;
- Het overnemen van een door de overheid openbaar gemaakt werk;
- Uitlenen van werken;
- Verveelvoudiging ter toelichting bij onderwijs;
- Verveelvoudigig ter eigen oefening of studie;
- Reproducties van krantenartikelen.
Het is van belang dat deze lijst slechts een indicatie betreft: aan elk van deze uitzonderingen zitten een aantal voorwaarden verbonden. Zo is bij veel van de bovenstaande situaties weliswaar geen toestemming vereist, maar zal er wel een eerlijke vergoeding moeten worden betaald. Ook andere voorwaarden bestaan. Twijfelt u, dan is het verstandig om een jurist te raadplegen.
Conclusie – Waarop rust auteursrecht en waarop niet?
Het auteursrecht rust op elk werk van letterkunde, wetenschap of kunst. De bescherming varieert van foto’s en films, tot parfum en toneelstukken. Ondanks het feit dat er auteursrecht rust op een bepaald werk, hoeft niet elke verveelvoudiging/reproductie inbreuk te maken op dat recht: daarvoor heeft de wet een groot aantal uitzonderingen opgenomen.
Het auteursrecht is een omvangrijk en juridisch complex onderwerp. Om die reden is het verstandig om met specifieke vragen over het auteursrecht een jurist te raadplegen.
