Aan de borreltafel is het een veelgehoord onderwerp: de enorme mogelijkheden qua constructies die er zijn met een stichting en alle voordelen die daarmee te behalen zijn. Over het algemeen worden deze voordelen zwaar overdreven, maar er zijn wel enkele voordelen die het gebruik van een stichting kan hebben. Daaronder valt het gebruik van een zogenaamde stichting administratiekantoor, ook wel STAK genoemd.
De stichting administratiekantoor
Wanneer het bestuur van de onderneming en de reeds zittende aandeelhouders besluiten om nieuwe aandelen uit te geven kan het zo zijn dat ze niet willen dat die aandelen en de daarbij behorende zeggenschap in verkeerde handen terecht komt. Wanneer ze tegelijkertijd wél willen dat die personen recht hebben op een gedeelte van de winst uit de onderneming ontstaat een probleem: de Nederlandse wet geeft namelijk geen mogelijkheid om aandelen zonder stemrecht uit te geven voor de nv (voor de bv kan dat sinds 1 oktober 2012 wél, zie verderop).
De stichting administratiekantoor biedt uitkomst in een dergelijk geval. Via een stichting administratiekantoor kunnen stemrechten op aandelen en de rechten op dividend worden ‘losgekoppeld’. Dit wordt ook wel ‘certificering van aandelen’ genoemd, degenen met het recht op de winst krijgen namelijk ‘certificaten’.
Hierbij moet worden opgemerkt dat voor een ‘stichting administratiekantoor constructie’ een stichting kán worden opgericht. Hoewel dit gebruikelijk is, is het niet noodzakelijk: de constructie kan in principe ook via een privépersoon of een andere rechtspersoon lopen.
Schematisch: voor en na de oprichting van de stichting administratiekantoor
De opzet van een stichting administratiekantoor
De stichting administratiekantoor wordt meestal opgericht door de rechtspersoon. Wanneer die rechtspersoon nieuwe aandelen uitgeeft, worden deze eerst geplaatst bij de stichting administratiekantoor. Dit kan ook slechts een gedeelte van de aandelen betreffen, het is niet zo dat alle aandelen van een bv of nv geplaatst moeten worden in een stichting administratiekantoor.
De stichting administratiekantoor betaalt een som geld voor die aandelen. Dat geld heeft de stichting verkregen door een overeenkomst te sluiten met degenen aan wie de winst wordt doorgesluisd. Die personen krijgen de zogenaamde ‘certificaten’, het recht op het dividend dat de stichting administratiekantoor ontvangt van de rechtspersoon. Ze krijgen dus enkel recht op dividenden, géén stemrecht!
De leiding van de stichting administratiekantoor is meestal in handen van iemand die de onderneming (en de al zittende aandeelhouders) goed gezind is. Deze persoon of personen kunnen dan alle stemrechten uitoefenen van de aandelen die in de stichting administratiekantoor zitten.
Verdere rechten als certificaathouder
De certificaathouder heeft dus recht op de betaling van het dividend door de stichting administratiekantoor, maar heeft dus geen stemrecht. De wet heeft de certificaathouder wel nog eigen rechten gegeven.
Wanneer de constructie met de stichting administratiekantoor door de vennootschap (de bv of de nv) is opgezet, heeft de certificaathouder wél het recht om de algemene vergadering van aandeelhouders bij te wonen én daar het woord te voeren.
Daarnaast kan de certificaathouder in het bovenstaande geval bij een beurs-nv verzoeken aan de stichting administratiekantoor om een volmacht om te kunnen stemmen bij de algemene vergadering van aandeelhouders voor het aantal certificaten dat hij heeft. Op enkele uitzonderingsgevallen na, moet de stichting administratiekantoor dit verzoek inwilligen. Hierdoor wordt het nut van de stichting administratiekantoor in dergelijke gevallen ingeperkt.
Wanneer kan een stichting administratiekantoor nuttig zijn?
Er zijn een flink aantal verschillende gevallen waarin een stichting administratiekantoor nuttig kan zijn, maar in alle gevallen is het zo dat de zeggenschap die aan de aandelen zit, wordt losgekoppeld van de rechten op dividenden. Dat is gunstig wanneer er wel dividend uit wordt gekeerd, maar het onwenselijk is dat degenen die dat dividend ontvangen ook zeggenschap krijgen. Het nut hiervan is onder andere zichtbaar in de volgende gevallen:
- De werkgever wil zijn werknemers motiveren door ze aandelen te geven. Gaat het goed met het bedrijf, dan gaan de aandelenkoersen omhoog en hebben werknemers daar profijt van. Hij wil echter niet dat ze zeggenschap hebben, want de belangen van werknemers zijn gedeeltelijk tegengesteld aan zijn eigen belangen (hoogte van het salaris bijvoorbeeld). Een stichting administratiekantoor kan de zeggenschap behouden, terwijl de werknemers alsnog hun deel van de winst krijgen.
- Er is ruzie in familie over wat er allemaal moet gebeuren binnen het familiebedrijf. Alle aandelen worden in een stichting administratiekantoor gegooid met een neutraal bestuur. Als gevolg kan niemand zijn eigen zin meer doordrijven.
- Bij estateplanning (het regelen van hoe het bedrijf naar de erfgenamen gaat) kan een stichting administratiekantoor ook nuttig zijn. Stel dat vader een zoon en een dochter heeft, van beiden uiteraard evenveel houdt, maar dochter niet geschikt acht om besluiten over het bedrijf te nemen. Er kan dan een stichting administratiekantoor worden opgericht waarvan de zoon aan het hoofd staat, terwijl zowel zoon als dochter certificaten hebben. Het gevolg is dat de dochter dus wél meedeelt in de winst, maar geen zeggenschap heeft, omdat die is achtergebleven in de stichting administratiekantoor.
- Ten slotte kan worden gedacht aan het voorkomen dat een relatief kleine aandeelhouder de macht in handen krijgt omdat andere aandeelhouders niet op komen dagen op de aandeelhoudersvergadering. De stemrechten van de aandeelhouders zitten in de stichting administratiekantoor, tenzij de certificaathouder zelf besluit om ze alsnog in te wisselen (te ‘royeren’). Bij het aandeel Unilever is dit bijvoorbeeld zo geregeld in de ‘Stichting Administratiekantoor Unilever N.V.’. Aandeelhouders die niet naar de aandeelhoudersvergadering komen zullen ook geen stemrecht willen, waardoor hun aandelen in de stichting administratiekantoor blijven zitten. Die stichting administratiekantoor zal dus veel stemrechten hebben, waardoor kleine aandeelhouders de aandeelhoudersvergadering niet kunnen domineren.
De stichting administratiekantoor en het nieuwe bv-recht
Met de komst van het nieuwe bv-recht (flex-bv) in oktober 2012, zijn we in een nieuwe periode voor de bv aanbeland. De bv kan daardoor onder meer stemrechtsloze aandelen uitgeven. Hoewel de certificering van aandelen nog steeds van belang is bij de nv, is de vraag natuurlijk, of ook de bv nog van de stichting administratiekantoor gebruik moet blijven maken. Een stemrechtsloos aandeel uitgeven, heeft immers dezelfde consequenties als certificering, toch?
Over het algemeen wel. De waarde van de stichting administratiekantoor voor de bv is dan ook aanzienlijk verminderd. Het uitgeven van stemrechtsloze aandelen is vaak gemakkelijker en minder kostbaar en zal daarom vaak de voorkeur hebben.
Toch zijn er situaties denkbaar waarin ‘de stak’ nog wél zinvol is. Dat is bijvoorbeeld het geval waarin het de bedoeling is dat de stemrechtsloze certificaat/aandeelhouders géén vergaderrecht hebben (iets anders dan stemrecht). Dat kan wel via een stichting administratiekantoor, maar niet via stemrechtsloze aandelen. Ook wanneer een familiebedrijf wél wil dat zoon/dochter winst ontvangen bij bedrijfsopvolging, maar niet wil dat zij stemrechten ontvangen, is een stak nog nuttig.
Stichting administratiekantoor – Conclusie
Wanneer een bedrijf niet wil dat degenen die recht hebben op dividend ook degenen zijn die het stemrecht kunnen uitoefenen, kunnen nieuwe aandelen aan de stichting administratiekantoor worden uitgekeerd, waarna die certificaten uitkeert aan degenen die het dividend eigenlijk moeten ontvangen.
Zoals te zien was, is dit niet een geheel waterdichte constructie. De afgelopen jaren heeft de wetgever de macht van de certificaathouder uitgebreid door hem het recht te geven een volmacht te vragen om te stemmen in de aandeelhoudersvergadering wanneer de constructie met medewerking van de vennootschap is opgezet. Die volmacht moet in de regel worden toegewezen en daarmee is de scheiding tussen kapitaal en stemrecht teniet gedaan.
Heeft u vragen rondom de stichting administratiekantoor of heeft u een conflict met een andere aandeelhouder of het bestuur, dan is het verstandig om een jurist in te schakelen om te kijken hoe sterk uw juridische positie is en wat de beste handelswijze is in uw geval.
