In het ondernemingsrecht zijn er verschillende mogelijkheden om een onderneming op te zetten. Bekende vormen zijn bijvoorbeeld de bv en de nv, maar ook de eenmanszaak, de vof, de stille vennootschap, de maatschap en de commanditaire vennootschap.
In dit artikel zal het over deze laatste vier (en enkele aanverwanten) gaan: de personenvennootschappen.
Kapitaalvennootschappen – Personenvennootschappen
Allereerst zal worden bekeken wat het verschil is tussen personenvennootschappen en kapitaalvennootschappen. Het onderscheid hiervan is namelijk van belang voor de reikwijdte van dit artikel, aangezien enkel personenvennootschappen worden besproken.
Kapitaalvennootschappen worden gevormd door de oprichting van een rechtspersoon zoals bijvoorbeeld een bv. De oprichters krijgen aandelen in handen waarmee ze zeggenschap kunnen uitoefenen in de rechtspersoon. Vaak zijn de oprichters ook de bestuurders van de rechtspersoon.
Personenvennootschappen worden niet gevormd door oprichting van een rechtspersoon, maar worden gevormd op basis van een overeenkomst tussen de oprichters. Zij komen overeen dat ze onder een bepaalde vorm/personenvennootschap met elkaar gaan samenwerken. De personenvennootschappen die in het Nederlandse recht worden onderscheiden zijn: de maatschap, de vof (Vennootschap onder firma) en de commanditaire vennootschap. Personenvennootschappen zijn niet gebonden aan veel regels en veel van de regels die wel bestaan, zijn van regelend recht (er mag iets anders worden afgesproken dan wat in de wet staat).
Personenvennootschap 1: Maatschap
Voor de wet vallen alle personenvennootschappen onder de regels van de maatschap. De vof en de commanditaire vennootschap zijn simpelweg een bepaald soort maatschap waarvoor enkele aanvullende regels gelden.
Daarnaast is er ook de maatschap zelf als personenvennootschap. De maatschap ontstaat uit een overeenkomst waarbij twee of meer personen zich verbinden om samen iets in gemeenschap te brengen (bijvoorbeeld goederen of arbeid) en de winst daaruit te verdelen. Die winst moet verdeeld worden, een afspraak om de winst slechts aan één persoon toe te laten komen is nietig. Er kan wel worden afgesproken dat één van de vennoten al het verlies zal nemen wanneer dat ontstaat.
Wanneer een van de leden van de maatschap een verbintenis is aangegaan, kan de rest daar niet zonder meer voor worden aangesproken. Dat kan pas wanneer de rest hem daarvoor een volmacht heeft gegeven. Verder kent de maatschap geen bescherming van het privévermogen van de maten zoals bijvoorbeeld de bv wel heeft. De maatschap kan echter wel, als maatschap zijnde, nakoming van een verplichting vorderen.
Dit soort personenvennootschap wordt vaak gebruikt door advocaten, artsen en andere ‘individuele’ beroepsbeoefenaren. Er wordt dan vaak door de afzonderlijke deelnemers een bv opgericht, waarmee ze vervolgens in de maatschap deelnemen.
Personenvennootschap 2: Vennootschap onder Firma (vof)
De vennootschap onder firma (vof) is een samenwerkingsverband tussen natuurlijke personen (particulieren) of rechtspersonen (zoals de bv). Waar bij de bv of nv bepaalde oprichtingsvereisten bestaan, zoals de verplichting van een notariële akte, zijn die bij de personenvennootschappen en dus bij de vof niet aan de orde. Net als bij de eenmanszaak is een inschrijving bij de Kamer van Koophandel voldoende.
Zoals alle personenvennootschappen is de vof een samenwerkingsverband dat tussen de vennoten tot stand komt door het aangaan van een overeenkomst. Daarin kunnen dan zaken zoals de verdeling van de winst worden vastgelegd.
De vof heeft geen rechtspersoonlijkheid, waardoor schuldeisers automatisch ook de personen achter de vof kunnen aanspreken wanneer er onbetaalde vorderingen zijn. Ter vergelijking: bij een rechtspersoon is deze hoofdelijke aansprakelijkheid in beginsel niet mogelijk en vangt de schuldeiser bot wanneer hij zijn vordering niet bij de rechtspersoon kan innen (tenzij er sprake is van kennelijk onbehoorlijk bestuur).
Personenvennootschap 3: Commanditaire vennootschap
De commanditaire vennootschap lijkt erg op de vof. Ook de commanditaire vennootschap valt onder de regels van de maatschap. Tevens moet de commanditaire vennootschap zich net als de vof inschrijven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel.
Net als de andere personenvennootschappen zijn de bestuurders van de commanditaire vennootschap hoofdelijk aansprakelijk. Wanneer een schuldeiser van de commanditaire vennootschap zijn vordering niet kan verhalen op de vennootschap, dan kan hij dit doen op de beherend vennoot.
Het grote verschil is echter dat de commanditaire vennootschap ook een zogenaamde ‘stille vennoot’ kan hebben. Die draagt enkel bij in het kapitaal en kan niet worden aangesproken wanneer de commanditaire vennootschap haar verplichtingen niet nakomt. Hij mag echter enkel kapitaal inbrengen: wanneer hij zich bezig gaat houden met het beheren van de vennootschap wordt hij automatisch beherend vennoot en is hij dus wel aansprakelijk, zoals alle reguliere bestuurders van personenvennootschappen.
Dit geldt ook de stille/commanditaire vennoot zijn naam gaat verbinden aan de commanditaire vennootschap. Het geldt zelfs in het geval hij handelt in naam van een beherend vennoot (met een volmacht). De commanditaire vennoot mag dus feitelijk helemaal geen inbreng hebben.
De nieuwe personenvennootschappen
In 2009 werd een wet aangenomen door de Tweede Kamer die de oude personenvennootschappen (de vof, de maatschap en de commanditaire vennootschap) zou afschaffen. Hier was vraag naar omdat de oude personenvennootschappen niet meer aan de huidige eisen voldoen. De regelgeving voor de oude personenvennootschappen stamt namelijk uit 1838.
De nieuwe personenvennootschappen hadden tot doel het waarborgen van de continuïteit van de onderneming. De personenvennootschappen zouden meer gaan lijken op de bv doordat onder andere rechtspersoonlijkheid een mogelijkheid was. Ook het in- en uittreden van vennoten werd vergemakkelijkt.
In plaats van de oude personenvennootschappen zouden nieuwe personenvennootschappen mogelijk worden: de stille vennootschap, de openbare vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid (ov), de openbare vennootschap met rechtspersoonlijkheid (ovr), de commanditaire vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid, de commanditaire vennootschap met rechtspersoonlijkheid (cvr).
Ondanks dat het wetsvoorstel was aangenomen door de Tweede Kamer, kon het niet worden ingevoerd door een blokkade in de Eerste Kamer. Deze tweejarige blokkade zorgde uiteindelijk voor de intrekking van het wetsvoorstel eind 2011. De nieuwe personenvennootschappen zijn van de baan. De vof, de maatschap en de commanditaire vennootschap blijven voorlopig gewoon bestaan.
Personenvennootschappen – Conclusie
Personenvennootschappen zijn overal aanwezig om ons heen: de maatschap, de vof en de commanditaire vennootschap. Ze hebben geen rechtspersoonlijkheid en het privékapitaal van hun gebruikers is (afgezien van de commanditaire vennoot) niet beschermd. Het grote voordeel is wel dat een personenvennootschap gemakkelijk (onder andere zonder tussenkomst van een notaris) kan worden opgericht door middel van het sluiten van een overeenkomst. Daarnaast zijn er weinig wettelijke verplichtingen.
In elk specifiek geval is er een specifieke oplossing mogelijk (waaronder combinaties: bijvoorbeeld het participeren met een bv in een vof). Het is verstandig om contact op te nemen met een jurist wanneer er moet worden besloten of een rechtspersoon, een eenmanszaak of een personenvennootschap het beste past bij een specifieke situatie.
