Dit artikel gaat over ontslag op staande voet. Ontslag op staande voet kan worden gegeven door een werkgever, maar ook een werknemer kan ontslag op staande voet nemen. In dit artikel gaat het, net als het overgrote gedeelte van de praktijkgevallen, om de eerste situatie: de werknemer die door zijn baas ontslag op staande voet krijgt.
Ontslag op staande voet krijgen is iets dat een werknemer niet hoopt mee te maken, maar toch gebeurt het regelmatig. Soms vanwege diefstal, soms vanwege een arbeidsconflict, van welk soort dan ook. Dit artikel licht toe wanneer u ontslag op staande voet mag krijgen (of als ondernemer mag geven) en wat de gevolgen zijn van ontslag op staande voet.
Ontslag op staande voet, wanneer mag dat?
Als werkgever zijn er enkele mogelijkheden om van een werknemer (met een contract voor onbepaalde tijd) af te komen. De meest gebruikte en de meest bekende zijn ‘opzegging‘, ‘ontbinding‘ en ‘wederzijds goedvinden’.
Wederzijds goedvinden zegt het zelf al: beide partijen zijn het eens dat er een einde aan de arbeidsovereenkomst moet komen. Als dat echter niet het geval is (zoals bij een mogelijk ontslag op staande voet), blijven er nog twee mogelijkheden over.
Ontbinding gaat via de kantonrechter en is een vaak kostbare procedure. Regelmatig krijgt de werknemer een zak geld mee en meestal zijn er kosten van juristen die bij de zaak betrokken zijn. Ontbinding kan in bepaalde situaties (denk aan disfunctioneren, verwijtbaar handelen of nalaten of een verstoorde arbeidsverhouding) worden gebruikt, maar is niet altijd een optie.
Dan blijft over ‘opzegging’. Opzegging wordt gebruikt in het geval van bijvoorbeeld langdurige ziekte van een werknemer. Een aantal van de formaliteiten voor een rechtsgeldige opzegging (zoals het doen van een ontslagaanvraag bij het UWV) hoeft niet te worden gevolgd als er sprake is van een dringende reden: een reden voor ontslag op staande voet. Dit ontslag op staande voet moet wel ‘onverwijld’ (per direct) worden medegedeeld aan de werknemer, waarbij ook onverwijld de reden ervoor moet worden medegedeeld.
Kortom: ontslag op staande voet is een snelle wijze om een werknemer te ontslaan. Er moet echter wel aan de verschillende voorwaarden zijn voldaan.
Wat is een dringende reden voor ontslag op staande voet?
De wet geeft ook aan welke zaken een dringende reden voor ontslag op staande voet kunnen inhouden. Let op: het betreft redenen die ontslag op staande voet ‘kunnen’ inhouden. Dat houdt in dat deze redenen niet altijd inhouden dat er ontslag op staande voet mag worden gegeven, maar dat dat wel meestal het geval is.
Welke redenen betreft het? Het gaat om het misleiden van de werkgever tijdens het sluiten van de arbeidsovereenkomst, het ernstig ongeschikt zijn voor het werk, het ondanks waarschuwing dronken zijn, het plegen van misdrijven als diefstal, bedrog of verduistering, het mishandelen, beledigen of bedreigen van de werkgever of zijn familie, het proberen te verleiden van medewerknemers of de werkgever, het ernstig gevaar veroorzaken voor goederen of personen, het weigeren te voldoen aan redelijke bevelen, het grovelijk veronachtzamen van de plichten van de arbeidsovereenkomst en het door opzet of roekeloosheid ongeschikt worden voor de arbeid.
Het betreft dus een hele lijst. Staat de gewenste reden voor ontslag op staande voet er niet tussen? Dan is er nog een vangnet: er kan altijd nog een beroep worden gedaan op ‘daden, eigenschappen of gedragingen van de werknemer, die ten gevolge hebben dat van de werkgever redelijkerwijze niet kan gevergd worden de arbeidsovereenkomst te laten voortduren’.
Deze lijst en het vangnet lijken erg in het nadeel van de werknemer, maar dat valt best wel mee. De werkgever moet echt een zwaarwegende reden hebben wil hij kunnen overgaan tot ontslag op staande voet. Om maar een voorbeeld te noemen: De werknemer die op zijn laatste dag voor pensionering na een lange diensttijd bij de HEMA twee blikken motorolie van zijn werkgever meeneemt, mag geen ontslag op staande voet krijgen (Arrest Hema I). De reden daarvoor is dat de werknemer al jaren in dienst is en dat het feit dat hij iets kleins van de HEMA heeft gestolen/meegenomen niet voldoende is om ontslag op staande voet te rechtvaardigen.
Dat wil overigens niet zeggen dat hij het zich kan permitteren om toch die blikken motorolie mee te nemen, ‘normaal’ ontslag is in een dergelijk geval sowieso wel nog mogelijk. Dat duurt langer, maar het effect is grotendeels hetzelfde.
Gevolgen van ontslag op staande voet
De gevolgen van een ontslag op staande voet dat niet wordt aangevochten zijn tweeledig.
Allereerst zal de werknemer uiteraard zijn baan per direct kwijt zijn en zal hij dus ook géén salaris meer ontvangen, immers: geen arbeid, geen loon. Hij zal dus een beroep moeten doen op de sociale zekerheid.
Dat is ook direct het tweede punt: een aanspraak op een WW-uitkering zal meestal niet te gelde kunnen worden gemaakt, aangezien het UWV het ontslag op staande voet meestal als ‘verwijtbaar werkloos’ ziet en bij ‘verwijtbare werkloosheid’ geen WW-uitkering wordt gegeven. Daarom moet iemand die ontslag op staande voet krijgt meestal terugvallen op een bijstandsuitkering. Daarnaast zijn er nog een aantal andere voorwaarden voor de bijstandsuitkering, waardoor velen er geen beroep op kunnen doen en bijvoorbeeld eerst hun huis of spaargeld moeten ‘opeten’.
Hoe kunt u een ontslag op staande voet aanvechten?
Het verschilt uiteraard naargelang de reden waarom ontslag op staande voet is gegeven of het zinvol is om het ontslag aan te vechten. Het komt er eigenlijk altijd op neer dat er moet worden aangetoond dat er geen dringende reden was om over te gaan tot ontslag op staande voet, dat het ontslag niet onverwijld is gegeven of dat het niet onverwijld is medegedeeld.
Mocht het lukken om te laten zien dat er geen dringende reden aanwezig was of het ontslag op staande voet niet onverwijld is gegeven, dan was er dus ook geen ontslag op staande voet mogelijk. In dat geval had voor ontslag (als daar al gronden voor waren) gewoon de weg van de ontslagvergunning via het UWV bewandeld moeten worden of had ontslag moeten plaatsvinden via een ontbinding bij de kantonrechter.
Het ontslag is in een dergelijke situatie vernietigbaar. De werknemer is bij een geslaagd beroep op vernietiging nog steeds in dienst en de werkgever moet hem dus ook het loon uitbetalen van de afgelopen periode, zelfs als hij niet heeft gewerkt. Doordat gerechtelijke procedures vaak langere tijd duren kan dat dus ook het loon van een langere tijd (vaak maanden) inhouden. Het is als werknemer dan ook verstandig om de werkgever te kennen te geven dat u beschikbaar bent voor arbeid. Doet u dat niet, dan kan de werkgever achteraf stellen dat u niet beschikbaar was voor arbeid en dus het principe ‘geen arbeid, geen loon’ geldt, wanneer blijkt dat het ontslag op staande voet onterecht is gegeven.
Een andere optie is om de kantonrechter te verzoeken een ontslagvergoeding toe te kennen. U treed dan wel uit dienst, maar krijgt dan dus wel geld mee.
Bij de vernietiging of het verzoek om een ontslagvergoeding dient in gedachten te worden gehouden dat het verzoek daartoe bij de kantonrechter moet worden ingediend binnen twee maanden na het ontslag op staande voet.
Gezien het bovenstaande is het verstandig een jurist in de arm te nemen als ontslag op staande voet is gegeven. De financiële belangen zijn immers erg groot (geen baan én meestal geen WW) en de problemen zijn vaak niet te overzien. Bovendien wordt een dergelijke situatie al snel juridisch complex. Een jurist kan inschatten wat uw positie is, of een procedure zinvol is en kan deze procedure indien nodig starten.
Ontslag op staande voet – Conclusie
Ontslag op staande voet kan enkel worden gegeven als er sprake is van een dringende reden. Die dringende reden moet natuurlijk wel zwaarwegend zijn. Daarnaast moet het ontslag op staande voet ‘onverwijld’, dus direct, worden gegeven en moet de reden ervoor ook ‘onverwijld’ worden medegedeeld.
Wanneer u als werknemer ontslag op staande voet heeft gekregen, is het verstandig om onze handleiding bij ontslag op staande voet door te nemen. Die is een stuk uitgebreider dan dit artikel.
Als het ontslag op staande voet is gegeven of zal worden gegeven, is het verstandig om een jurist in te schakelen, gezien de enorm grote belangen die spelen bij een dergelijke zaak. Doe dat dan zo snel mogelijk: bij ontslag op staande voet ’telt elk uur’.
