De overeenkomst bestaat in veel soorten en maten. Voor een aantal van die soorten (‘bijzondere overeenkomsten’ genoemd) zijn er extra regels door de wetgever opgesteld, naast de algemene regels die voor alle overeenkomsten gelden. De koopovereenkomst is een voorbeeld van een bijzondere overeenkomst.
In dit artikel bekijken we wat die extra regels voor de koopovereenkomst precies zijn, wat dat precies inhoudt voor koper en verkoper en wat de specifieke regels en gevolgen zijn voor het niet nakomen van een koopovereenkomst.
Koopovereenkomst
Een koopovereenkomst is een overeenkomst waarbij de ene persoon een geldsom geeft, terwijl de ander daarvoor een geldsom betaalt. Het moet dus onderscheiden worden van bijvoorbeeld overeenkomsten van geldlening en overeenkomsten voor het uitvoeren van diensten (zoals de overeenkomst van opdracht of de arbeidsovereenkomst).
Bij een koopovereenkomst moet dus de prijs worden bepaald. Is dat niet gebeurd, maar is de overeenkomst wel reeds gesloten, dan is een redelijke prijs verschuldigd.
Een koopovereenkomst kan in beginsel zowel als schriftelijke als als mondelinge overeenkomst worden gesloten. Een uitzondering daarop is de koopovereenkomst die met een particuliere koper wordt gesloten voor de koop van een woonhuis (al zijn daar dan ook weer uitzonderingen op).
De regels voor de koopovereenkomst zijn in beginsel van regelend recht. Afwijking in een overeenkomst kan in een aantal gevallen dus. Let wel: in het geval van consumentenkoop (de koopovereenkomst tussen particulier en ondernemer) kan afwijken dan weer vaak niet.
Ten slotte is van belang om te melden dat dit artikel niet volledig is. Het zou een boekwerk zijn geworden indien we alle regels rondom de koopovereenkomst hadden opgenomen. We hebben besloten om ons te houden aan de hoofdlijnen en de belangrijkste regels te noemen. Voor de juiste handelswijze in een specifieke zaak, is het altijd verstandig om contact op te nemen met een jurist.
Speciale verplichtingen van de verkoper bij de koopovereenkomst
De verkoper is bij een koopovereenkomst uiteraard verplicht om deze na te komen (bij consumentenkoop in beginsel binnen 30 dagen, al is afwijking mogelijk). Hij moet de verkochte zaak overdragen en afleveren inclusief toebehoren. Tevens mogen er geen bijzondere lasten of beperkingen meer op de verkochte zaak rusten, tenzij de koper daarmee akkoord is gegaan.
Tevens moet de afgeleverde zaak aan de overeenkomst beantwoorden (is ‘een blauwe fiets’ verkocht, dan moet ook een blauwe fiets worden overgedragen). Ook moet worden gelet op eigenschappen die wellicht niet in de koopovereenkomst stonden, maar die wel verwacht mochten worden (er zit een ketting en een zadel op de fiets). Ook het aantal, de maat of het gewicht van het gekochte moet overeenkomen. Heeft de verkoper een voorbeeld laten zien, dan moet hij in beginsel ervoor zorgen dat de afgeleverde zaak hetzelfde is.
In het geval van een consumentenkoop, geldt tevens de regel dat uitingen van een vorige verkoper van de zaak in sommige gevallen aan de huidige verkoper kunnen worden toegerekend. Ook geldt in geval van een consumentenkoop, dat er in veel gevallen volgens de wet wordt vermoed dat de zaak niet aan de overeenkomst heeft voldaan, indien afwijking zich binnen zes maanden openbaart (al is dat ‘slechts’ een vermoeden, tegenbewijs is dus mogelijk).
De kosten van de aflevering bij een koopovereenkomst, moeten worden betaald door de verkoper (al zijn daar uitzonderingen op, zoals bijvoorbeeld in sommige gevallen bij het sluiten van een koopovereenkomst met een webshop). De kosten van onder meer het afhalen, komen voor rekening van de koper.
Tot op het moment van aflevering, is de zaak voor risico van de verkoper. Gebeurt er iets mee, dan komt dat dus op zijn bordje. Na aflevering gaat het risico over op de koper. Werkt de koper niet mee aan aflevering, ook dan gaat het risico naar hem over, ondanks dat aflevering niet heeft plaatsgevonden.
Wat als de verkoper zijn verplichtingen niet nakomt?
Uiteraard moet de verkoper zijn verplichtingen uit de koopovereenkomst en uit de wet nakomen, maar als hij dat niet doet, dan staan de koper een aantal mogelijkheden open. Deze sluiten aan bij de algemene mogelijkheden die er zijn in het geval van wanprestatie (ontbinding, schadevergoeding, opschorting, nakoming). In dergelijke gevallen is er wel vaak ‘verzuim’ nodig. Dat treedt bij een koopovereenkomst zonder ingebrekestelling in wanneer:
- de verkoper heeft geweigerd de zaken te leveren of
- wanneer tijdige aflevering essentieel was.
Wanneer hetgeen is afgeleverd niet hetzelfde is als wat in de koopovereenkomst is afgesproken, dan kan de koper:
- aflevering van het ontbrekende vragen;
- herstel van de zaak vragen (tenzij de verkoper dat redelijkerwijs niet kan);
- vervanging vragen (tenzij de afwijking te klein is, of in sommige gevallen waarbij de koper niet zorgvuldig met de zaak is omgesprongen);
Bij een consumentenkoop heeft de verkoper (indien herstel en vervanging onmogelijk zijn of van de verkoper niet verwacht kunnen worden) ook nog de mogelijkheid om:
- de overeenkomst ontbinden (tenzij de afwijking te gering is);
- de prijs te verminderen (evenredig aan de afwijking).
In elk geval moet de koper binnen bekwame tijd (dus met enige snelheid) reageren wanneer hij erachter komt (of had kunnen komen) dat de zaak niet aan de koopovereenkomst voldoet. Doet hij dat niet, dan levert dat op, dat hij geen beroep meer kan doen op het feit dat het afgeleverde niet aan de overeenkomst voldoet.
Ten slotte is het wederom van belang om te benadrukken dat het bovenstaande enkel de hoofdlijnen weergeeft bij het niet nakomen van verplichtingen uit de koopovereenkomst. Er zijn op verschillende plaatsen uitzonderingen gemaakt en soms zijn er zelfs uitzonderingen op die uitzonderingen.
Speciale verplichtingen van de koper bij de koopovereenkomst
Bij een koopovereenkomst is de koper uiteraard verplicht om de afgesproken prijs aan de verkoper te betalen. De betaling moet in beginsel worden gedaan op het moment en op de plaats van aflevering. Omdat dat niet altijd kan, kan eventueel ook vooruitbetaling of betaling achteraf plaatsvinden.
Als de koper vermoedt dat hij gestoord zal worden door een recht dat op de zaak rust, maar er niet op had mogen rusten, hoeft hij de koopprijs niet direct te betalen en kan hij betaling dus opschorten.
Bij een koopovereenkomst die een consumentenkoop inhoudt, verjaart de betaling van de koopprijs door het verloop van twee jaar. In andere gevallen, verjaart de vordering volgens de normale regels van verjaring.
Ten slotte is het zo dat een koper die de goederen wil weigeren (bijvoorbeeld omdat ze niet conform de koopovereenkomst zijn), als een zorgvuldig schuldenaar ermee om moet gaan. Zijn het zaken die bijvoorbeeld bederven of die (vrijwel) niet te bewaren zijn, dan moet de koper de zaken verkopen.
Wat als de koper zijn verplichtingen niet nakomt?
Behalve de normale mogelijkheden die er zijn bij wanprestatie, geeft de wet weinig regels rondom het niet nakomen van de koopovereenkomst. Er gelden, behalve deze algemene regels dus, twee speciale regels:
- Als de koper nog na het sluiten van de koopovereenkomst moet specificeren welke maat of vorm (of andere specificatie) hij wil, maar dat steeds niet doet, kan de verkoper bij een koopovereenkomst de specificatie zelf vaststellen. Dat moet hij wel doen op basis van de bij hem bekende behoeften van de verkoper.
- Als de koper zijn goederen niet in ontvangst neemt, geldt ook de regel dat de zaken zo snel mogelijk moeten worden verkocht indien ze bijvoorbeeld bederfelijk of (vrijwel) niet te bewaren zijn.
Ontbinding van de koopovereenkomst
Ontbinding van de koopovereenkomst kan uiteraard op de normale grond van ontbinding van een overeenkomst, met de volgende extra regels:
- Er is altijd een grond voor ontbinding als de aflevering van een roerende zaak op een bepaalde dag essentieel is, terwijl de koper op die dag de zaak niet in ontvangst neemt;
- Ontbinding via een schriftelijke verklaring is mogelijk wanneer de verkoper door het niet in ontvangst nemen van de goederen, kan verwachten dat ook de koopprijs niet zal worden betaald;
- In de koopovereenkomst kan staan dat de verkoper de bevoegdheid heeft om de prijs te verhogen na het sluiten van de koopovereenkomst. Bij een consumentenkoop kan de koper de koop dan in beginsel ontbinden.
Schadevergoeding bij de koopovereenkomst
Uiteraard gelden in beginsel de gewone regels voor schadevergoeding bij niet nakoming, maar ook in dit geval zijn er enkele extra regels met betrekking tot de koopovereenkomst:
- Is de koopovereenkomst ontbonden, dan is de schadevergoeding gelijk aan het verschil tussen de prijs in de koopovereenkomst en de dagprijs op de dag van het niet nakomen van de overeenkomst. Uiteraard moet er dan wel sprake zijn van een zaak met dagprijs;
- Is er een dekkingskoop gesloten, dan is de schadevergoeding in elk geval het verschil tussen de prijs van de dekkingskoop en de prijs uit de koopovereenkomst. Een dekkingskoop is een koopovereenkomst met een derde, om de gevolgen van de niet nakoming op te vangen (koper koopt dus zaken bij een ander of verkoper verkoopt de zaken aan een ander).
Bovenstaande twee regels sluiten overigens niet uit, dat er een hogere schadevergoeding wordt geëist. Uiteraard moet er dan ook meer schade zijn geleden.
Recht van reclame
Een speciaal recht voor de verkoper bij de koopovereenkomst, is het recht van reclame. Het houdt in, dat de verkoper de afgeleverde zaak relatief gemakkelijk terug kan halen indien de koper de koopsom niet betaalt. Dat is in allerhande gevallen zeer handig, waaronder in het faillissement.
Een inhoudelijke behandeling van het recht van reclame, vindt u in het artikel over recht van reclame.
Koopovereenkomst – Conclusie
In dit artikel zijn enkel de algemene regels rondom de koopovereenkomst weergegeven. Dat is onder meer goed te zien aan het regelmatige gebruik van woorden als ‘in beginsel’. Gezien de vele uitzonderingen (en uitzonderingen daar weer op) die bestaan, kan in een specifiek geval dus iets anders gelden.
Tevens moet worden bedacht dat deze algemene regels rondom de koopovereenkomst deel uitmaken van een groter geheel, namelijk alle algemene regels rondom overeenkomsten en verbintenissen. Die regels gelden in beginsel ook.
Om bovenstaande redenen, is het verstandig om een specifieke zaak altijd te laten bekijken door een jurist. Bij conflicten is het verstandig om dat zo snel mogelijk te doen, want over het algemeen geldt: hoe eerder u erbij bent, hoe beter de kans op een goede afloop.
