Aandeelhouders in de bv en de nv zijn vaak aan elkaar overgeleverd binnen de onderneming. De kleine aandeelhouder moet maar hopen dat de grote aandeelhouders zijn belangen óók behartigen, want door middel van stemrechten zal hij zijn eigen belangen vaak niet kunnen dienen. De grote aandeelhouder zit vaak met het probleem dat er kleine aandeelhouders zijn die een heel klein belang hebben verkregen, waardoor ze steeds moeten worden opgeroepen voor aandeelhoudersvergaderingen en voor andere besluitvorming, terwijl ze feitelijk toch niets te zeggen hebben.
Door deze tegenstellingen tussen grote en kleine aandeelhouders ontstaan vaak conflicten tussen de aandeelhouders, ook omdat het vaak om grote belangen gaat waar de aandeelhoudersvergadering over beslist. Vaak is een van de twee de ander liever kwijt dan rijk, maar ligt de ander dwars. Dit is een van de problemen die door corporate governance moeten worden opgelost.
Hierna zullen de oplossingen van de Nederlandse wetgever worden besproken. Dit betreft de geschillenregeling en de uitkoopregeling. De geschillenregeling geeft aandeelhouders mogelijkheden om actie te ondernemen wanneer ze onredelijk worden behandeld, terwijl de uitkoopregeling grote aandeelhouders de mogelijkheid geeft om kleine aandeelhouders uit te kopen.
Geschillenregeling voor de bv en de nv
Allereerst zal hier de geschillenregeling voor de bv en de nv worden bekeken. Deze geschillenregeling is altijd van toepassing bij de bv. Bij de nv is deze regeling enkel mogelijk wanneer die nv enkel aandelen op naam kent (in tegenstelling tot aandelen aan toonder), een blokkeringsregeling van toepassing is (aandelen kunnen dan enkel onder voorwaarden worden overgedragen) én geen certificaten aan toonder kunnen worden uitgegeven met medeweten van de nv.
Dat houdt dus in dat de geschillenregeling niet van toepassing is wanneer de aandeelhouder zelf gemakkelijk zijn aandelen kan verkopen. Daarbij kan worden gedacht aan aandelen in een beursgenoteerde onderneming. Bij nv’s die niet aan de beurs genoteerd zijn, zal de geschillenregeling wel vaak van toepassing zijn. De geschillenregeling is dus een oplossing voor wanneer er weinig of geen mensen zijn aan wie de aandelen gemakkelijk kunnen worden overgedragen.
Wanneer de geschillenregeling van toepassing is doordat aan bovenstaande regels voldaan is, kan er gebruik worden gemaakt van twee mogelijkheden. Allereerst is er de uitstotingsregeling, die regelt dat bepaalde aandeelhouders hun aandelen verplicht moeten verkopen. Daarnaast is er de uittredingsregeling, die regelt dat een bepaalde aandeelhouder zijn aandelen mag verkopen aan zittende aandeelhouders (die deze verplicht moeten kopen).
Geschillenregeling: uitstotingsregeling
De mogelijkheid tot uitstoting in de geschillenregeling wordt ook wel een ‘vordering tot overdracht van aandelen in het belang van de vennootschap’ genoemd. Er wordt dus gevorderd dat iemand zijn aandelen verplicht te koop moet aanbieden omdat de vennootschap daarbij gebaat is.
Dit is een mogelijkheid wanneer deze aandeelhouder door zijn gedragingen het belang van de vennootschap in zoverre schaadt dat het niet redelijk is dat hij zijn aandelen kan behouden. Denk bijvoorbeeld aan een aandeelhouder die informatie doorverkoopt die hij vertrouwelijk als aandeelhouder heeft gekregen van de vennootschap.
Deze vordering tot uitstoting onder de geschillenregeling kan worden ingesteld door een of meer aandeelhouders die samen een derde van het geplaatste kapitaal (van de aandelen) in hun bezit hebben.
Geschillenregeling: uittredingsregeling
De uittredingsregeling in de geschillenregeling wordt ook wel een ‘vordering tot overname van aandelen in het belang van de aandeelhouder’ genoemd. De aandeelhouder kan dus andere aandeelhouders verplichten dat zij zijn aandelen kopen.
Deze mogelijkheid kan worden gebruikt wanneer een aandeelhouder zodanig in zijn rechten of belangen wordt geschaad door gedragingen van zijn medeaandeelhouders dat van hem niet kan worden verlangd dat hij zijn aandelen blijft behouden. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de aandeelhouder die wordt benadeeld doordat een andere aandeelhouder een belangenverstrengeling heeft en daar geen actie tegen onderneemt.
Koopprijs van de aandelen bij de geschillenregeling
Omdat bij de geschillenregeling aandelen verplicht worden overgedragen (op verzoek van andere aandeelhouders, of op verzoek van de aandeelhouder zelf) zal er ook een bepaalde prijs voor deze aandelen moeten worden betaald. Aangezien de aandeelhouders onderling een geschil hebben, zullen ze daar vaak zelf niet uit komen.
Daarom ligt die taak in handen van één deskundige, of van een team van drie deskundigen. Deze worden benoemd door de rechter waar de geschillenregeling loopt. Aan het einde van hun taak rapporteren ze aan deze rechter, die daarna de uiteindelijke verkoopprijs vaststelt. De levering van de aandelen moet daarna binnen twee weken gebeuren.
Uitkoopregeling
Naast de geschillenregeling bestaat de uitkoopregeling. Daarbij kan een grote aandeelhouder kleine aandeelhouders uitkopen. Dit is mogelijk wanneer die aandeelhouder ten minste 95% van het geplaatste kapitaal van de vennootschap bezit. Dit kan bij elke bv en nv. Bijzondere aandelen zoals prioriteitsaandelen kunnen niet worden uitgekocht.
Deze mogelijkheid tot het uitkopen van aandeelhouders wordt vaak gebruikt na een overname(fusie). Het is immers voor de grote aandeelhouder erg gunstig om 100% van de aandelen in handen te hebben. Alleen dan hoeven bepaalde procedurele vereisten niet te worden nageleefd, is besluitvorming gemakkelijker en is het opstellen van de jaarrekening aan lichtere regels verbonden.
De bepaling van de overnameprijs wordt door de rechter vastgesteld, op een soortgelijke manier als bij de geschillenregeling.
Geschillenregeling en uitkoopregeling – Conclusie
Wanneer aandeelhouders een conflict met elkaar hebben en niet onderling kunnen beslissen dat er aandelen worden overgedragen, kunnen ze dat in bepaalde gevallen via de rechter regelen. De geschillenregeling en de uitkoopregeling bieden dus uitkomst in dit soort gevallen. Moeten er aandeelhouders worden uitgekocht, uitgestoten of willen aandeelhouders uittreden, dan is het, net als bij andere geschillen in een onderneming, verstandig om contact op te nemen met een jurist.
