Het is regelmatig te zien op internet: een hele hype omdat de Hema haar bosbessenclafoutis (een soort taart) per ongeluk voor 0 euro op haar website heeft gezet of omdat Otto een Philips HD-ready tv op haar website zette voor nog geen 100 euro. Bol.com had een ‘aanbieding’ voor een Canon camera met 92% ‘korting’ en ook Dell maakte een fout en zette een XPS-laptop voor een prijs van 1100 euro online, terwijl dat alleen al de prijs was voor de twee ‘SSD-disks’ die erin zaten.
Een dergelijk product maakt natuurlijk een enorme hype los op het internet en er zijn honderden, zo niet duizenden mensen die graag zo’n goedkope taart, tv, camera of laptop willen hebben. Zij bestellen de producten massaal en scheppen er waarschijnlijk al over op tegen hun vrienden. Dat doen ze zonder na te denken over de vraag waar dit artikel over gaat: Wanneer is een overeenkomst rechtsgeldig gesloten?
Aanbod en aanvaarding = rechtsgeldige overeenkomst
De wet stelt enkele eisen waaraan voldaan moet worden wil er een rechtsgeldige overeenkomst tot stand zijn gekomen. Er moet sprake zijn van een aanbod en van de aanvaarding van dat aanbod.
Is er geen aanbod tot stand gekomen of is het aanbod niet aanvaard, dan kan er geen sprake zijn van een rechtsgeldige overeenkomst.
Wanneer is er sprake van een aanbod en van aanvaarding?
Uiteraard komt dan direct de vraag op wanneer er sprake is van een aanbod en aanvaarding van dat aanbod.
Er is sprake van een aanbod wanneer iemand de voornaamste elementen van de inhoud van de overeenkomst erin heeft opgenomen. ‘Is deze auto te koop’ is dus géén aanbod om de auto te kopen, ‘Wil je deze auto vandaag verkopen voor 2000 euro?’ is dat wel. Er hoeft enkel nog ‘Ja’ gezegd te worden. Ook het mogelijk maken van zelfservice tegen de opgeschreven prijs bij een pompstation is een aanbod.
Het aanvaarden van dit aanbod gebeurt vaak met ‘Ja’ of ‘Ok!’, maar kan ook stilzwijgend gebeuren, bijvoorbeeld doordat een automobilist zijn auto voltankt bij het zelfservice tankstation.
Er moet dus sprake zijn van iemand die in principe zegt: ‘Wil jij dit kopen voor … euro?’ en iemand die daarop in gaat met ‘Ja, graag!’. Is dat gebeurd, dan is in beginsel een overeenkomst gesloten. In beginsel, want, zoals altijd zijn er weer uitzonderingen, waarvan de belangrijkste hier behandeld wordt.
Wil en wilsverklaring nodig voor een rechtsgeldige overeenkomst
Kan de dronken man die ‘een miljoen voor een zoen’ aanbiedt daaraan gehouden worden als de barvrouw dat aanbod aanvaardt? Ontstaat er dan een rechtsgeldige overeenkomst? Ontstaat er een rechtsgeldige overeenkomst wanneer iemand zwaait naar een bekende die de veilingzaal binnenstapt en de veilingmeester dat aanziet als de aanvaarding van een bod?
De regel hier is, dat wil en wilsverklaring in overeenstemming moeten zijn. De wil is datgene dat een persoon daadwerkelijk wil, de wilsverklaring is de kenbaarheid daarvan voor de buitenwereld. In een concreet geval is de wil de gedachte ‘ik wil iets kopen’ en is de wilsverklaring de uitgesproken zin: “Kan ik dit van jou kopen voor 10 euro?”. Als de wil en wilverklaring in overeenstemming zijn, dan is er wilsovereenstemming en kan er een rechtsgeldige overeenkomst gesloten worden.
De dronken man van hierboven heeft als wil de gedachte ‘ik maak een grapje en wil zeker geen miljoen betalen’, terwijl zijn verklaring daaraan tegenstrijdig is. In dat geval is er geen wilsovereenstemming en kan er dus geen rechtsgeldige overeenkomst ontstaan.
Gerechtvaardigd vertrouwen
De uitzondering op het bovenstaande is het geval waarin iemand mocht vertrouwen op het feit dat wil en wilsverklaring overeenstemden. Dat is het bijvoorbeeld in het geval van de veilingmeester van hierboven.Daar mocht de veilingmeester erop vertrouwen dat meneer daadwerkelijk een bod wilde doen en kon er ondanks het ontbreken van wilsovereenstemming tóch een rechtsgeldige overeenkomst ontstaan.
Als erop vertrouwd mocht worden dat er een aanbod werd gedaan, of dat er een aanbod werd aanvaard, dan maakt het niet uit of er wilsovereenstemming was, er ontstaat dan tóch een rechtsgeldige overeenkomst.
De fouten die Otto en Hema maken
Kortom: er kan worden gezegd dat er tóch een rechtsgeldige overeenkomst tot stand komt wanneer een van de partijen het niet heeft gewild, maar de ander erop mocht vertrouwen dat hij het wel zo wilde. Klonk het echter te goed om waar te zijn, dan kon die ander daar niet op vertrouwen en is de overeenkomst dus niet geldig.
In de gevallen die aan het begin van dit artikel werden genoemd had de koper over het algemeen kunnen weten dat het ’te goed om waar te zijn’ was. Daardoor is er in het geval van het bosbessentaartje van de Hema, de camera van bol.com en de tv van Otto geen rechtsgeldige overeenkomst tot stand gekomen. Overigens heeft de Hema iedereen die een aantal taarten had besteld als compensatie toch één taart cadeau gegeven. Het loont (heel soms) dus toch om in een dergelijk geval te bestellen. De klanten van Otto en van bol.com kregen helaas geen tv’s en camera’s.
In het geval van de laptop van Dell zou vermoedelijk trouwens wél een rechtsgeldige overeenkomst tot stand zijn gekomen. Daar was de prijs weliswaar een stuk lager dan gebruikelijk, maar daar was ook de mededeling ‘Speciale aanbieding’ opgenomen én er was door een medewerker bevestigd dat de prijs correct was. Het was dus niet ’te goed om waar te zijn’, waardoor Dell gebonden is aan een dergelijk aanbod en er een rechtsgeldige overeenkomst kan ontstaan als iemand dat aanbod aanvaardt.
De rechtsgeldige overeenkomst – Conclusie
In beginsel kan worden gezegd dat een overeenkomst rechtsgeldig is wanneer er een aanbod is geweest en dat aanbod is aanvaard. Daarnaast moeten beide partijen tot doel hebben gehad dat ze hun gedeelte van de overeenkomst (een aanbod of een aanvaarding) hebben gewild én dat zo naar buiten hebben gebracht.
Er moet dus bij de koper een wil tot kopen en een wilsverklaring tot kopen zijn, terwijl er bij de verkoper een wil tot verkopen en een wilsverklaring tot verkopen moet zijn. Is dat niet het geval, dan is er geen overeenkomst tot stand gekomen. De enige uitzondering daarop is het ‘gerechtvaardigd’ vertrouwen, waarmee een aanbieder of aanvaarder zich kan beschermen tegen iemand die opeens aangeeft dat hij de overeenkomst helemaal niet wilde.
In het geval van Otto, bol.com en Hema werkte dat niet. Daar kon niet gerechtvaardigd vertrouwd worden en daar kon dus ook geen rechtsgeldige overeenkomst ontstaan. Doordat er geen rechtsgeldige overeenkomst was, hoefden deze winkels dus ook niet te leveren.
Heeft u een rechtsgeldige overeenkomst gesloten, maar wil de wederpartij deze niet nakomen (om welke reden dan ook), dan is het aan te raden om samen met een jurist naar de mogelijkheden te kijken. Dat geldt ook wanneer u van mening bent dat er geen rechtsgeldige overeenkomst tot stand is gekomen, maar de wederpartij u met juridische stappen probeert te dwingen om de overeenkomst te eerbiedigen. Schakel de jurist dan zo snel mogelijk in: hoe eerder u dit doet, hoe groter uw kansen op een gunstige afloop.
