Algemene voorwaarden: de zwarte lijst

In ‘de kleine lettertjes’ die algemene voorwaarden heten, worden vaak een groot aantal bepalingen opgenomen. Niet zelden betreft hanteert een bedrijf meer dan tien pagina’s aan algemene voorwaarden. Omdat de wetgever ook wel weet dat velen de algemene voorwaarden niet doorlezen, is (onder meer) een zwarte lijst opgesteld.

In dit artikel bekijken we welke voorwaarden op de zwarte lijst staan, wat het gevolg is wanneer er gebruik wordt gemaakt van algemene voorwaarden die op de zwarte lijst staan, wie zich op de lijst kunnen beroepen en wat u moet doen als u in conflict bent geraakt.

Algemene voorwaarden en de zwarte lijst

De zwarte lijst voor algemene voorwaarden is een wettelijke bepaling die een aantal algemene voorwaarden opsomt die altijd als onredelijk bezwarend worden gezien wanneer ze in een overeenkomst tussen een bedrijf en een particulier worden gebruikt. Bij overeenkomsten tussen bedrijven onderling kan dus geen beroep worden gedaan op de zwarte lijst.

Zodra een bepaald beding uit de algemene voorwaarden als onredelijk bezwarend wordt aangemerkt, kan het worden vernietigd. Dat houdt in, dat het beding (na een beroep op de vernietigbaarheid) niet meer tussen beide partijen geldt.

Kortom: staat een bepaald beding uit de algemene voorwaarden op de zwarte lijst, dan is het ongeldig te maken door een beroep op vernietiging.

Welke algemene voorwaarden staan op de zwarte lijst?

De algemene voorwaarden die op de zwarte lijst staan zijn de volgende:

Opeisbaarheid uitsluiten: bedingen die ervoor zorgen dat de particulier geen recht meer heeft om een bepaalde prestatie (zoals het verlenen van diensten, het betalen van geld, het leveren van producten) op te eisen.
Ontbinding beperken: bepalingen die de wettelijke bevoegdheid tot ontbinding van de overeenkomst uitsluiten of beperken.
Opschorting uitsluiten/verruimen: algemene voorwaarden die de wettelijke bevoegdheid tot opschorting uitsluiten of beperken voor de particulier of deze bevoegdheid verruimen ten opzichte van de wet voor de ondernemer.
Wanprestatie zelf beoordelen: bedingen die de ondernemer zelf laten besluiten of hij wanprestatie heeft gepleegd of niet of algemene voorwaarden die inhouden dat de particulier eerst een derde aansprakelijk moet stellen.
Toestemming voor overdracht verplichtingen: bepalingen die inhouden dat de particulier toestemming geeft dat de ondernemer zijn verplichtingen aan iemand anders overdraagt.
Verweermiddelen na overdracht uitsluiten: bedingen die ervoor zorgen dat verweermiddelen of bevoegdheden die de particulier heeft wanneer rechten van de ondernemer op een derde overgaan niet kunnen worden uitgeoefend.
Verjaringstermijnen verkorten: in de algemene voorwaarden verjaringstermijnen of vervaltermijnen verkorten mag, maar niet naar een termijn korter dan één jaar.
Schadevergoedingsplicht ongelijk verdelen: bedingen die de schadevergoedingingsplicht naar een derde partij toe geheel of in grotere mate dan de wet voorschrijft op de particulier laten rusten.
Prijsverhogingen eenzijdig doorvoeren: bedingen waarmee prijsverhogingen eenzijdig worden doorgevoerd terwijl de particulier de overeenkomst daarom niet mag ontbinden.
Stilzwijgende verlenging abonnementen: bedingen die ervoor zorgen dat abonnementen (tijdschriften, dag- nieuws- en weekbladen uitgesloten) stilzwijgend worden verlengd zonder dat de particulier een mogelijkheid heeft om het abonnement op te zeggen met een opzegtermijn van maximaal één maand.
Beperking levering bewijs: bedingen die de bevoegdheid van de particulier om bewijs te leveren uitsluiten of beperken of die de bewijslastverdeling voor bepaalde situaties veranderen.
Beperking wijze verklaringen: algemene voorwaarden die ten nadele van de particulier wijzigen hoe verklaringen van hem werken, anders dan het stellen van een verplichte vorm of het vaststellen dat een oud adres van de particulier gebruikt mag worden voor verklaringen van de ondernemer totdat een nieuw adres is medegedeeld.
Verplichte woonplaatskeuze: bepalingen die ertoe dienen dat de particulier die bij het aangaan van de overeenkomst woont in Nederland, ook woonplaats kiest wanneer de particulier op enig moment geen bekende werkelijke woonplaats in Nederland heeft (uitzondering zijn overeenkomsten die betrekking hebben op registergoederen (‘onroerend goed’) en er woonplaats wordt gekozen bij de notaris).
Wijziging keuze rechter: algemene voorwaarden die een andere geschillenbeslechter aanwijzen dan de volgens de wet bevoegde rechter, tenzij de particulier binnen een maand de zaak alsnog aan de wettelijk bevoegde rechter kan voorleggen.
Manier opzegging overeenkomst: bedingen die de manier om de overeenkomst op overeenkomstige wijze als hij tot stand is gekomen (bijvoorbeeld per e-mail) op te zeggen uitsluiten of beperken.
Stilzwijgende verlenging voor bepaalde tijd bij tijdschriften, dag- nieuws- en weekbladen: bepalingen die een stilzwijgende verlenging van dergelijke tijdschriften en bladen inhouden met een duur die langer is dan drie maanden of met een duur van minder dan drie maanden waarbij de particulier niet steeds tegen het einde van die termijn de mogelijkheid tot opzegging heeft met een opzegtermijn van maximaal één maand.
Stilzwijgende verlenging voor onbepaalde tijd bij tijdschriften, dag- nieuws- en weekbladen: bedingen die een stilzwijgende verlenging voor onbepaalde duur van dergelijke tijdschriften en bladen inhouden, zonder dat er een mogelijkheid is om op te zeggen met een opzegtermijn van maximaal één maand, dan wel (indien de aflevering minder dan éénmaal per maand is) van maximaal drie maanden.
Moment opzegging abonnement: algemene voorwaarden die de particulier verplichten om opzegging van een abonnement (als onder j, p of q) verplicht op een bepaald moment te doen.
Voortzetting overeenkomst ter kennismaking van tijdschriften, dag- nieuws- en weekbladen: bepalingen die tot gevolg hebben dat een overeenkomst met beperkte duur die bedoeld is ter kennismaking automatisch wordt verlengd of wordt voortgezet.

Heeft u in de algemene voorwaarden een beding staan dat op deze zwarte lijst staat, dan is dat vernietigbaar. Staat een beding uit de algemene voorwaarden niet op de zwarte lijst, dan wil dat zeker niet altijd zeggen dat het beding geldig is. De bepaling kan dan toch onredelijk bezwarend zijn en wordt daardoor vernietigbaar.

Zwarte lijst – Grijze lijst

Naast de zwarte lijst voor algemene voorwaarden bestaat een grijze lijst. Ook die lijst is enkel ter versteviging van de rechtspositie van particulieren, niet van ondernemers. Waar op de zwarte lijst bedingen staan die altijd onredelijk bezwarend zijn, staan op de grijze lijst bedingen die worden vermoed onredelijk bezwarend te zijn.

Het verschil in de praktijk is, dat bij de bedingen op de zwarte lijst geen tegenbewijs meer mogelijk is. Bij de bedingen op de grijze lijst, kan de ondernemer echter nog proberen te bewijzen dat ze in een specifiek geval niet onredelijk bezwarend zijn. In dat geval is er ook geen sprake van vernietigbaarheid.