Wanneer iemand zijn kind niet kan (of wil) opvoeden, kan het kind worden afgestaan ter adoptie. Aan de andere kant staan de niet-biologische ouders, die, vaak door onvruchtbaarheid, geen kinderen kunnen krijgen en graag een kind willen adopteren. Op deze manier kan een kind andere ouders krijgen en wordt de familierechtelijke band met zijn biologische ouders verbroken.
Dit artikel gaat over alle zaken die spelen bij adoptie, van het verzoek tot adoptie, de voorwaarden voor een succesvol verzoek, de gevolgen van de adoptie en de mogelijkheden om de adoptie terug te draaien. Deze zaken gaan allemaal over het adopteren van een Nederlands kind. Voor het adopteren van een buitenlands kind zijn er enkele verschillen, die aan het einde van dit artikel worden besproken.
Adoptie
Adoptie is een ingrijpende maatregel voor een kind. Daarom zijn er veel wettelijke voorwaarden voordat er kan worden overgegaan tot adoptie. Mede daardoor kan adoptie een dure aangelegenheid zijn, vooral bij interlandelijke adoptie (adopteren uit een ander land). In dit laatste geval kan er worden gerekend op meer dan 10.000 euro aan kosten.
De mogelijkheid van het adopteren van een kind staat zowel open voor stellen van verschillend geslacht, als voor stellen van hetzelfde geslacht. Ook alleenstaanden kunnen een kind adopteren. Allen moeten zich aan dezelfde regels houden.
Verzoek tot adoptie
Het verzoek tot adoptie wordt gedaan bij de rechtbank met behulp van een advocaat. De wetgever heeft bepaald dat niet iedereen (middels een advocaat) een verzoek tot adoptie kan doen.
Zo is een verzoek tot adoptie niet mogelijk als dat wordt ingediend door twee personen die in bepaalde familierechtelijke verhoudingen tot elkaar staan. Dit betreft de gehele opgaande en neergaande lijn (kinderen, kleinkinderen, ouders, grootouders etc.) en broers en zusters.
Wanneer een verzoek tot het adopteren van een kind wordt ingediend door twee personen, moeten deze personen tevens minimaal de drie voorgaande jaren hebben samengeleefd. Dit geldt ook voor wanneer een stiefouder het kind van zijn partner wil adopteren, tenzij de relatie reeds bestond bij de geboorte van het kind.
Bij kunstmatige donorbevruchting (ook vaak ‘In-vitrofertilisatie’, ‘IVF” of ‘reageerbuisbevruchting’ genoemd) gelden afwijkende regels die lichter zijn. Bij kunstmatige donorbevruchting gelden deze eisen voor samenleven over het algemeen niet.
Voorwaarden adoptie
Behalve de hierboven besproken voorwaarden voor degene die het verzoek tot adoptie mag doen, zijn er nog een flink aantal andere voorwaarden voordat een kind geadopteerd kan worden. Deze zullen hierna puntsgewijs worden besproken.
1. De adoptie moet in het kennelijk belang van het kind zijn. Als er geen sprake is van kunstmatige donorbevruchting moet er tevens voor de toekomst redelijkerwijs te voorzien zijn dat het kind niets meer van zijn ouder(s) in de hoedanigheid van ouder te verwachten heeft;
2. Het kind moet minderjarig zijn. Wanneer het kind ouder dan twaalf is of kan worden geacht tot een redelijke waardering van zijn belangen bij de adoptie, is het tevens belangrijk dat hij geen bezwaren heeft tegen de adoptie;
3. Het kind mag geen kleinkind zijn van degene die hem adopteert;
4. Degene die hem adopteert moet minimaal 18 jaar ouder dan het kind zijn, om scheve leeftijdsverhoudingen tegen te gaan;
5. Wanneer het kind is geboren bij een minderjarige moeder, de moeder minimaal 16 jaar is ten tijde van het verzoek van adoptie, zodat zij een correcte afweging kan maken van de belangrijke keuze van het laten adopteren van haar kind;
6. De adoptant(en) moeten het kind minimaal één jaar hebben verzorgd en opgevoed. Dit geldt niet wanneer wanneer het kind wordt geboren binnen de relatie van de moeder met een levensgezel van gelijk geslacht;
7. De ouder of ouders hebben niet langer het gezag over het kind;
8. Geen van de ouders mag het verzoek tegenspreken. Wanneer een van de ouders het niet eens is met het verzoek, kan alsnog worden besloten om de adoptie te laten doorgaan, indien het kind en de ouder niet of nauwelijks in gezinsverband hebben samengeleefd, indien de ouder het gezag heeft misbruikt of het kind heeft verwaarloosd of indien de ouder is veroordeeld wegens het plegen van bepaalde misdrijven. Dit gaat van levensdelicten (zoals moord) tot valsheid in geschrifte.
Gevolgen van de adoptie
Wanneer door geschikte personen om de adoptie is verzocht én aan alle bovenstaande voorwaarden is voldaan, kan de rechter besluiten dat de adoptie door kan gaan. Wanneer er tegen die uitspraak geen rechtsmiddelen meer open staan (zoals hoger beroep), wordt gezegd dat de uitspraak ‘in kracht van gewijsde’ is gegaan en geldt de adoptie als voltooid. In bepaalde gevallen kan de adoptie op een eerder tijdstip ingaan.
Door de adoptie komen het kind en degenen die hem hebben geadopteerd in familierechtelijke betrekking tot elkaar te staan. Ook komt het kind met de bloedverwanten van degenen die hem hebben geadopteerd in familierechtelijke betrekking te staan. Van de andere kant houdt de familierechtelijke betrekking met zijn oorspronkelijke ouders en hun bloedverwanten op te bestaan. Uiteraard geldt dit niet wanneer de partner van een van de ouders het kind adopteert.
Herroepen adoptie
Wanneer de adoptie in kracht van gewijsde is gegaan (en er dus geen rechtsmiddelen meer open staan), is deze definitief. Toch is de adoptie niet geheel onaantastbaar: de geadopteerde heeft nog een mogelijkheid om de adoptie te laten herroepen.
Hiervoor moet de geadopteerde zelf een verzoek doen bij de rechtbank, zijn biologische ouders of zijn adoptiefouders kunnen dit dus niet. Dit moet worden gedaan tussen de 2 en 5 jaar van het meerderjarig worden van de geadopteerde (dat is dus meestal vanaf de twintigste verjaardag tot de drieëntwintigste verjaardag). Daarnaast moet het in zijn kennelijk belang zijn en moet de rechter van de redelijkheid van de herroeping van de adoptie overtuigd zijn.
Wanneer de adoptie wordt herroepen, gebeurt precies het omgekeerde als wat bij de adoptie gebeurde: de familierechtelijke band met de adoptiefouders houdt op te bestaan, terwijl de familierechtelijke band met zijn oorspronkelijke ouders herleeft. Dit geldt ook voor de bloedverwanten van de adoptiefouders en van de oorspronkelijke ouders.
Interlandelijke adoptie (adoptie buitenlands kind)
Interlandelijke adoptie is een stuk ingewikkelder dan het adopteren van een Nederlands kind. Bij het adopteren van een buitenlands kind gelden niet enkel de Nederlandse regels, maar gelden tevens de regels uit het land van herkomst. Deze regels verschillen uiteraard van land tot land en kunnen bestaan uit minimum inkomenseisen, gezondheidsverklaringen of een minimum en maximum leeftijdsgrens. Ook het feit dat er vaak (indirect) met buitenlandse overheidsinstanties moet worden gecommuniceerd maakt het proces niet gemakkelijker.
Zoals al eerder werd beschreven is adoptie ook een mogelijkheid voor stellen met gelijk geslacht. Toch komt dit bij interlandelijke adoptie niet vaak voor: de regels uit het land van herkomst van het kind staan dit vaak niet toe.
Behalve dat interlandelijke adoptie een stuk ingewikkelder is dan ‘reguliere’ adoptie, is het ook een stuk kostbaarder. Kosten van meer dan 10.000 euro zijn geen uitzondering. Er kan een tegemoetkoming in de adoptiekosten worden aangevraagd, die een (klein) gedeelte van de kosten dekt. Er zal dan wel aan bepaalde voorwaarden moeten worden voldaan.
Adoptie – Conclusie
Adoptie is een ingrijpende gebeurtenis in het leven van een kind. Daarom zijn er veel wettelijke voorwaarden waaraan voldaan moet worden voordat er kan worden overgegaan tot de adoptie van het kind. Wanneer daaraan is voldaan, kan de rechter besluiten om de adoptie toe te staan. In dat geval komen de familierechtelijke banden tussen de geadopteerde en zijn oorspronkelijke ouders te vervallen en ontstaan er familierechtelijke banden tussen de geadopteerde en zijn adoptiefouders.
Voor het adopteren van een kind moet een verzoek bij de rechtbank worden ingediend. Hiervoor is het verplicht een advocaat in te schakelen. Ook wanneer er problemen zijn rondom adoptie kan het verstandig zijn een goede jurist in te schakelen.